Bagrowicz10

2. Autorytet w nauce i wychowaniu 119

wartości etycznych, zawierających w sobie wielowiekowe doświadczenia i refleksje. Bez wartościowych i odpowiedzialnych wskazań dotyczących sensu życia, pochodzących od osób uznanych za autorytety, może wystąpić stan dezintegracji społecznej z charakterystycznymi dla niego poczuciem beznadziei, cynizmem i alienacją społeczną¹⁵.

Hannah Arendt zauważa, że kryzys autorytetu w edukacji najściślej wiąże się z kryzysem tradycji, co znaczy z kryzysem naszej postawy wobec przeszłości. Ten aspekt kryzysu jest szczególnie trudny dla wychowawcy, ponieważ to do niego należy pośredniczenie pomiędzy tym, co stare i tym, co nowe. Dlatego też edukacja niejako ze swej natury nie może wyrzec się autorytetu ani tradycji, niemniej musi przebiegać w świecie, którego struktury nie wyznacza już autorytet i nie spaja tradycja. Odpowiedzialność edukacji jest tu szczególna. Tak o tym pisze H. Arendt:

Wychowanie jest dziedziną, w której decydujemy, czy dostatecznie kochamy świat, by przyjąć zań odpowiedzialność, a tym samym uchronić go przed zniszczeniem, które bez odnawiania, bez przybywania nowych i młodych, byłoby nieuniknione. Decydujemy tu również, czy kochamy nasze dzieci na tyle, aby nie wypędzać ich z naszego świata i nie zdawać na własne siły - by nie wytrącać im z rąk szansy przedsięwzięcia czegoś nowego, czegoś przez nas nieprzewidzianego, lecz przygotować je zawczasu do zadania odnowy wspólnego świata¹⁶.

Autorytetem dla innych staje się więc ten, kto uczciwiej pojmuje i przeżywa swoje własne doświadczenie. Autorytet rodzi się z bogactwa doświadczenia, które ukazane innym wzbudza poczucie nowości, rodzi zdumienie i szacunek. W każdym też autorytecie tkwi nieodparta siła sugestii i przyciągania. Dzięki autorytetowi rodzi się doświadczenie spójności widocznej jako ciągłość i stabilność życia. Bez tego doświadczenia każda hipoteza dotycząca całości życia jest tylko abstrakcyjną ideą. Dlatego tak ważną rolę w wychowaniu odgrywa autorytet, a naśladowanie go, niebędące małpim i nierozumnym naśladownictwem, jest podstawową zasadą w pedagogice. Niedająca się wyeliminować z dynamiki każdej metody wychowawczej reguła „pójścia za” jest tym konkretnym gestem, polegającym na opuszczeniu wła-

¹⁵    I. Wagner, dz. cyt., s. 73-74.

¹⁶    Por. H. Arendt, Między czasem minionym a przyszłym. Osiem ćwiczeń z myśli politycznej, Warszawa 1994, s. 229-232.