5

Inni badacze posznkiwh utasatbiiwiia wywodu cdów wychowania w świacie wartości untwersahijrh Ich źródłem i jednocześnie środkiem przekazu była kultura. Wartości te zawarta były w kulturze, toteż z niej należało wyprowadzać cele wychowania, które miały charakter ponadczaeowy, niezmienny, obiektyw lityczny. Nie byłyby iprowadzane do aktualnych warunków życia łudzi. Wychowanie, w przekonaniu pedagogów kultury, jeet procesom wzrastania dziecka w świat wartości kultury, wartości uniwersalnych. Nic można wychowywać w warunkach relatywizmu aksjologicznego, gdyż dorastające pokolenia nie u zysku ją jednolitych podstaw oceny zachowa* swoich ł innych ludzi. W wychowaniu należy przekazywać tylko to wartości, które zweryfikowała historii. Zwolennikiem takiej koncepcji wywodu celów wychowania był między innymi S. Hessen (19.15).

Niektórzy pedagodzy dostrzegali źródło wywodu celów wychowania w analizie przebiegu życia rpaiecznegn. Wyrażali oni pogląd, że wychowanie jeet lazygutowanii m lodzi do żyda w ściśle określonych warunkach. Warunki to zmieniają sśę wraz z postępem ekonomicznym i politycznym Wychowanie jeet zakorzenione w środowisku społecznym i należy odwoływać się właśnie do panujących w nim wartości, norm oraz oczekiwań ludzi Wartości preferowane w danej grupie są treścią wychowania, dlatego też pedagogika powinna wypracować metody analizy rzeczywistości apolocznąj i na podsiawio uzyskanych wyników okroślić cele wychowania. Muszą być one zgodno z kiorunkiom rozwoju społecznego. Wówczas wychowanie jeet bliskie żyda, w znacznej mierze to życie kształtuje i wyraża interesy społeczności lokalną). Zwolennikiem takiej koncepcji wywodu celów wychowania był F. Znaniecki (1978).

W niektórych okresach historycznych dominują poglądy pedagogów, którzy podejmują próby uzasadnienis na grandę wychowania panującą) ideologii. Ideologia wskazuje wartości, jakie powinno osiągnąć się popnez specjalne rshiegi wychowawcze. Pedagodzy dokonują analizy warunków wyjściowych 1 przekładają bada polityczne na język działań praktycznych. Ideologia wskazuje zatem obszary możliwych działań wychowanków, treść tych działań, a także kreśli wizję dalekiej, szczęśliwej przyszłości mającą) być ostatecznym rezultatem wychowania. Pedagogika jeet wówczas instrumentem w realizacji założeń ideologicznych. Cele wychowania obmyśląją politycy i ideolodzy, zaś wychowawcy realizują je w praktyce bez głębszy reflek^i nad ich naturą i sśntksmł Tdeologis wychowania jad wówczas działem filozofii kreującym cele, a teoria wychowania sprowadzona do roli nauki, która poezukuje optymel nych środków do kh realizacji Zwolennikiem takiej koncepcji wywodu celów wychowania był H. Muszyński (1974).

Jeezczs mm autorzy wywodzili cole wychowania z założeń rdigjjnyih. Według nkh cele wychowania nakreślone zostały w dekalogu, a ich twórcą był Bóg. W wychowaniu nie chodzi przecież o nie innepi, jak tylko o wyegzek-wnwnnie oraz uzasadnienie przykazań boskich. Są ona wyrażane we wszystkich kulturach i systemach edukacyjnych, bowiem odpowiadają istocie stosunków międzyludzkich. Wychowanie zmierza do wszczepienia tych idei w świadomość dziecka. Przykazania boskie są odwieczne. Wskazują one kierunki oddziaływań wychowawczych, zaś zestaw poszczególnych celów stanowi prząjrzyty ideał człowieka. Wychowanie jest wrastaniem człowieka w wartości ofiarowane przez Boga. Zwolennikiem takie) konmpdi wywodu celów wychowania był S. Kunowiiu (1981).

Na podstawie analizy przytoczonych tu stanowisk można powiedzieć, iż wyróżmowo pięć źródeł wywodu cdó* wychowania, po prirwin - natura fikiwirke.po dniĘki —toóri pcinlriMOwe pn Iriwis wartnei i rpohrTnrj po czwaite - wizja przyszłego świata zawarta w ideologii oraz po piąte - wartości religijne.

Jednym z podstawowych pytań w teorii wychowania jest takie: ety w wychowaniu przyjmuje się cel ze względu na wartość lub wartości, które są jego treścią, czy też może jeet tak, ii nadąje mu się wartość, kśe«ły rię go zrealizuje i wówczas osiągnięcie celu samo w eobie będzie wartością dla inicjatora proceau edukacyjnego? Pytanie to dotyczy kwestii umhjenowisnia wartości w wychowaniu. W pierwszym członie powyższego pytania wartość tkwi immanent-nie w celu, jeet po proatu jego treścią w drugim członie pytania wartość umiejscowiona jeet niąjako na zewnątrz, tkwi bowiem w społecznej lub podmiotową! ocenie skutków wychowania. Postawione tu pytanie dotyczy określenia rclucji między wartościami i calami w wychowaniu.

W teorii wychowania występują ⁰⁰ najmniej dwie orientacje, w których w różny sposób próbuje się określić relacje między celami i wartościami w wychowaniu. Dyskuąja nad tym problomem sięga niemal korzeni naukowąj pedagogiki i podjęta została przez samego J. F. Herbarta i jego uczniów, a następnie przez przedstawicieli Nowego Wychowania. Stanowisko pierwsza reprezentują d badacze, którzy uważąją, iż wartości stanowią podstawę do formułowania celów wychowania. Według nich ideał człowieka, ideał wychowania jest zbiorem określonych wartości zhierarchizowanych i skoncentrowanych wokół wartości naczelnych - transcendentaliów. Schemat rozumowania tych autorów jest następujący: wartości stanowią cel zabiegów wychowawczych, ten zaś osiągnąć można poprzez kształtowanie postaw wobec różnych obiektów rzeczywistości. Wartości stanowią trość postaw wychowanka (H. Muszyński 1977, H. Świda 1979).

Drugą koncepcję analizy wiąjemnych związków wartości i celów wychowania wysunęli autorzy, którzy podkreślają społeczny kontekst wychowania. Ujmują je jako pewną formę społeczną! działalności, jako wytwór organizacji żyda społecznego. Cele wychowania wywodzą oni z analizy rzeczywistości ■polecz nej. W ich przekonaniu cele muszą wynikać z dążeń i aspiracji konkret-