Bajki rozwijające myślenie dzieci2

Zbiór ośmiu bajek o niedźwiadku Mokrej Łapce jest przeznaczony dla rodziców, nauczycieli i terapeutów, którym zależy na rozwoju myślenia ich dzieci. Każda bajka daje okazje poćwiczenia się w zakresie myślenia słowno--logicznego, ale jednocześnie wymaga uruchomienia wyobraźni.

Wyobraźnia stanowi połączenie możliwości, jakie daje nam język (operowanie informacjami w dowolny sposób), z pamięcią obrazową. Chcę podkreślić różnicę między wyobraźnią i fantazją, gdyż często owa różnica jest zacierana. Wyobraźnia to świadome posługiwanie się obrazami, symbolami, modelami, pochodzącymi z pamięci. Obrazy te są poddane swoistej obróbce przez nasze funkcje językowe. Wyobraźnia ma pomóc w lepszym zrozumieniu zjawisk (czyli dokonywaniu odkryć) lub tworzeniu nowych całości (czyli dokonywaniu wynalazków) (Kozielecki, 1966). Wyobraźnia jest istotnym składnikiem myślenia twórczego (Guilford, 1978; Nęcka, 2001). Efekty twórczości mają realną wartość wte dy, gdy wyobraźnia poddana jest rygorom myślenia słowno--logicznego. Człowiek myślący twórczo nie powinien ignorować wiedzy o praw-ach rządzących rzeczywistością ani reguł poprawnego myślenia. Jeśli praca wyobraźni nie wiąże się ze stosowaniem reguł poprawnego myślenia, mamy do czynienia z fantazjowaniem (de Bono, 1994).

Większość pozycji literatury przeznaczonej dla dzieci zachęca je do fantazjowania, które jest czynnością jałow^rą z punktu widzenia rozwoju myślenia. Jeśli przy tym nauka ścisłego rozumowania nie będzie aktywizować wyobraźni dzieci, to może dojść do rozdzielenia wyobraźni (która

pozostaje na poziomie fantazji) i ścisłego rozumowania, co ogranicza efektywność myślenia twórczego (Piaget, 1992).

Każda z bajek zawiera jakieś zadanie logiczne. Inspiracją do nich były zadania zawarte w książce Lecha Pija-nowskiego (Pijanowski, 1995).

W każdym zadaniu przedstawiam tok myślenia Mokrej Łapki. Dziecko dowiaduje się bezpośrednio, na czym polega myślenie, czyli stopniowe dochodzenie do rozwiązania problemu. Zachęcam gorąco do częstego uprawiania tzw. głośnego myślenia. Jest to technika bardzo pomocna w rozwijaniu i doskonaleniu procesów przetwarzania informacji. Głośne myślenie, z natury wolniejsze niż myślenie wewnętrzne, umożliwia pełniejszą kontrolę własnych procesów intelektualnych i sprzyja ich lepszej organizacji (Tichomi-row, 1976).

W komentarzach zamieszczonych po każdej bajce podana jest propozycja pracy z dzieckiem. Każde ćwiczenie, oprócz wspomnianej techniki głośnego myślenia, powinno być poparte prostym, obrazowo-symbolicznym modelem sytuacji problemowej przedstawionej w bajce.

Przyzwyczajanie dziecka do tworzenia takich modeli ułatwiających rozwiązywanie problemów stanowi ważny składnik treningu wyobraźni. Wyobrażeniowe modele bardzo ułatwiają osiągnięcie poziomu myślenia abstrakcyjnego. Niezwykle ważne jest, by rodzice i nauczyciele sami dobrze się bawili, rozwiązując wspólnie z dziećmi niedźwiadkowe łamigłówki. Zachęcam do szukania podobnych problemów, bądź innych wariantów podanych zagadek.

Myślenie powinno sprawiać przyjemność! Jest to możliwie, gdy uruchomi się wyobraźnię i zostanie wyelimino-

9