CCF20100206042

Cytologia i Histologia

nie wtórne (NOR, organizator jąderkotwórczy) oddzielające tzw. trabanta (satelitę). Widoczny jest, szczególnie w telomerach, podział podłużny chromosomu na'3^re-polówki — chromatydy. W ramionach znajduje się przede wszystkim unikalny DNA. w centromerze i satelicie satDNA. natomiast w organizatorze jąderkotwóreżym jest główne skupienie rDNA. Stopień upakowania domen jest największy w centromerze i NOR (stąd pod mikroskopem optycznym wydaje się, że te części chromosomu nie są podwójne). W telomerach domeny są nieco rozluźnione. Należy dodać, że tylko nieliczne chromosomy posiadają NOR — są to chromosomy tzw. jąderkotwórcze. Ze względu na położenie centromeru chromosomy podzielono na kilka klas morfologicznych (por. Ryc. 26).

rtYlda a b c cl

Ryc. 26. Klasy morfologiczne chromosomów (a — metacentryczny o ramionach równej długości, h — submetacentryczny o jednym ramieniu nieco dłuższym, c — akrocentryczny o jednym ramieniu bardzo krótkim, d — telocentryczny, posiadający tylko jedno ramię, na końcu którego znajduje się centromer). Dla ułatwienia pominięto tu dwoistą naturę chromosomów.

UWAGA: W ścisłym ujęciu telomer to samo zakończenie ramienia chromosomu. Dla Ciebie sta-

* *

nie się to jednak istotne dopiero w kl. IV-ej, gdy będziesz ..przebijać się” przez CZĘSC: GENETYKA.

W KOMÓRKACH NIEKTÓRYCH ORGANIZMÓW STWIERDZONO PEWNE NIETYPOWE CHROMOSOMY

Stanowią one bardzo przydatne obiekty badań cytologicznych i genetycznych. Do najważniejszych zalicza się:

1. Chromosomy politeniczne (olbrzymie) — zawierają ogromną liczbę identycznych kopii DNA (nawet ponad tysiąc). Przez to ich rozmiary' są imponujące. Charakteryzują się specyficznym prążkowaniem, mającym znaczenie diagnostyczne w obserwacjach cytologicznych materiału genetycznego. Występują m.in. w gruczołach ślinowych muszki owocowej (Drosophila melano-

__/ y _ ____

gaster). Powstają na skutek tzw. endomitotycznej poliploidyzacji (por. CZĘSC: GENETYKA);

2. Chromosomy szczoteczkowe — specyficzna postać chromosomów zawierająca dwie (czyli normalną ilość) kopie DNA. Charakteryzują się występowaniem licznych, luźnych pętli domen „wystających” z chromosomu jak „włosy ze szczotki” Występują w komórkach roślin i zwierząt w profazie I-go podziału mcjotycznego. Chromosomy homologiczne posiadają podobne, blisko siebie ułożone pętle dzięki czemu mogą się „rozpoznawać” w czasie tworzenia biwalentów (por. ROZDZ: 3.2 i CZĘŚĆ: GENETYKA).

Funkcje jądra komórkowego są tak skomplikowane, że można jedynie w tym miejscu ogólnie powiedzieć, że organellum to:

1. Jest „specyficznym, biologicznym sejfem” przechowującym informacje genetyczna komórki.