CCF20100206102

Cytologia i Histologia

6. Wybrane zagadnienia z organografii zwierząt

W badaniach żywych organizmów bardzo ważną rolę spełnia wiedza o tkankowej budowie układów, narządów i poszczególnych organów. Ze względu na znacznie prostszą konstrukcję czę-ści ciała u roślin zostanie ona pominięta w tym opracowaniu i przedstawiona w CZĘŚCI: BOTANIKA. Ponieważ organografia zwierząt jest znacznie bardziej skomplikowana, brak jest przystępnych źródeł, a co gorsza, wymaga się tej wiedzy na egzaminach wstępnych, tutaj zostaną wyjaśnione podstawowe związki przyczynowe pomiędzy budową tkanek i funkcją organów.

UWAGA: Zapamiętanie tej szczegółowej wiedzy jest możliwe pod warunkiem, że będziesz bardzo

dobrze rozumiał, do czego służą poszczególne części danego układu i jakie warunki „konstrukcyjne” muszą spełniać. Pamiętaj też, że z przyczyn utylitarnych prawie wszystkie dane odnoszą się do człowieka.

6. 1. Układ pokarmowy

Podstawowym zadaniem układu pokarmowego jest obróbka mechaniczna i chemiczna pokarmu, umożliwiająca „wprzęgnięcie” strawionych cząstek we własny metabolizm danego zwierzęcia (por. CZĘŚĆ: ANATOMIA I...). Ogólnie rzecz biorąc układ pokarmowy można podzielić na:

1.    Przewód pokarmowy (tzw. rurowa część układu, przez którą przesuwa się pokarm). Zaczyna się jamą ustną i kończy odbytem:

2.    Gruczoły: ślinianki, wątroba i trzustka;

3.    Narządy dodatkowe, na które składają się: zęby oraz język z narządem smaku.

CZĘŚĆ RUROWA UKŁADU POKARMOWEGO WE WSZYSTKICH ODCINKACH WYKAZUJE BUDOWĘ CZTEROWARSTWOWĄ

Oczywiście poszczególne odcinki różnią się od siebie szczegółami budowy, ale podstawowe warstwy są takie same: błona śluzowa, błona podśluzowa. mięśniówka oraz błona zewnętrzna (por. niżej).

Jak już wiesz od strony światła przewodu jako pierwsza występuje błona śluzowa, składająca się z nabłonka i delikatnej, łącznotkankowej błony śluzowej właściwej (por. Ryc. 64). Jama ustna, język, gardło (ale nie całe), przełyk i ostatnie 2 cm odbytnicy' pokryte są ektodermalnym, złuszczającym się nabłonkiem typu wielowarstwowego płaskiego (por. Ryc 65). Wyjaśnienie tego stanu rzeczy jest proste, w tych miejscach układ musi być możliwie odporny na urazy mechaniczne i infekcje. Środkowo odcinki, tzn. od żołądka do odbytnicy, pokrywa endodermalny nabłonek typu w'al«nvatego. W błonie śluzowej znajdują się liczne naczynia włosowate układów: krwionośnego i chłonnego oraz nerwy. Natomiast w części gębowej i krtaniowej gardła występuje ekto-dermalny nabłonek wielowarstwowy' płaski (typowy dla przedniego odcinka dróg pokarmowych).

Pod błoną śluzową właściwą leży błona podśluzowa. zbudowana także z tkanki łącznej wiotkiej, zawierająca liczne małe gruczoły, większe naczynia krwionośne oraz nerwy i sploty nerwowe. Następną warstwą jest błona mięśniowa, na którą składa się zwykle warstwa okrężna i głębsza

106