DSCF5493

208 W. Budzyński, W. Szempuński

5.5. Wymagania klimatyczne i glebowe

5.5.1. Wymagania klimatyczne

Jęczmień ma niski współczynnik transpiracji (350) i uważa się go za gatunek najbardziej kserofityczny ze wszystkich zbóż. Zapotrzebowanie na wodę opadową jest mniejsze na glebach pszennych, a wzrasta na kompleksach żytnich o mniej, szych naturalnych właściwościach retencyjnych.

Rozwój jesienny jęczmienia ozimego przebiega najlepiej w warunkach 70~ 90 mm opadu w całym okresie od zasiewu do zahamowania wegetacji. Mokra jesień nie sprzyja hartowaniu i pogarsza zimowanie. Silny wzrost wegetatywny sprzyja porażeniu przez mączniaka prawdziwego i ułatwia ewentualne wyprzenie.

W okresie zimowym istotniejsze znaczenie od ilości opadów ma ich forma. Chodzi tu o ochronną rolę śniegu w przypadku obniżenia temperatury poniżej 0 °C. Według Klatta optymalna suma opadów od kwietnia do lipca na glebach średnich wynosi 195 mm (kwiecień - 40 mm, maj - 65 mm, czerwiec - 60 mm, lipiec-30 mm), a na żytnich około 250 mm. W przypadku formy ozimej jest korzystne wczesne kłoszenie, bo wtedy okres krytyczny wypada w czasie, kiedy zapasy wody pozimowej w glebie są jeszcze duże. Zapotrzebowanie jęczmienia na wodę w czerwcu i lipcu jest mniejsze niż pszenicy, gdyż wcześniej osiąga on dojrzałość woskową. Wrażliwość jęczmienia ozimego na posuchy atmosferyczne jest mniejsza niż innych ozimin. Jednak na glebach żytnich posuchy wiosenne trwające 21-25 dni mogą powodować obniżenie plonu.

Jęczmień jary ze względu na inną dynamikę wzrostu ma też inaczej rozłożone zapotrzebowanie na wodę. Największy wpływ na plony mają opady w okresie od siewu do krzewienia. Opady optymalne dla całego tego okresu wynoszą około 12 mm/dekadę, a ich wartość plonotwórcza przekracza 20 kg ziarna na 1 mm. W okresie krytycznym, tj. w fazie strzelania w źdźbło i kwitnienia, optimum opadowe rośnie do 19-23 mm/dekadę, a wartość plonotwórcza wody w tym czasie jest bardzo duża (46-50 kg ziarna/1 mm). Posuchy atmosferyczne, trwające na kompleksach żytnich 21-25 dni i obejmujące okresy na 10-12 dni przed i po kłoszeniu, są dla wielkości plonu ziarna najgroźniejsze (Dzieżyc, 1993).

Faza dojrzałości mlecznej charakteryzuje się dużą dynamiką przyrostu suchej masy w warunkach przesuszonej już gleby (lipiec) i wymaga około 26-28 mm opadu na dekadę. Wartość plonotwórcza opadów jest już wtedy znacznie mniejsza. Klatt wycenia potrzeby wodne jęczmienia jarego w maju i w czerwcu na 130 mm, a w lipcu - na 45 mm.

Jęczmień ozimy wykazuje dodatnią reakcję fotoperiodyczną na długość dnia. Dominującym czynnikiem warunkującym rozwój roślin jest temperatura. Jęczmień potrzebuje w całym okresie rozwojowym średniej sumy temperatur wynoszącej 1134 °C, powyżej 3 °C (tab. 5.3).