DSCF6704

Georg? C- Samoo/, Kuktb do oznaojumą owadów

ta i ruchliwego przewężenia, zwanego odcinkiem azyjnym. z silnie _Wwa_'" przaatutowtem. Oczy złożone, przeważnie dobrze wykształcone. Bardzo okT' szczeciniaste łub nitkowate czutfd, 2wfaszcza u fonm dobrze latających łych). zbudowane są z 11-50 członów.

^w Mowu. zwłaszcza u form uskrzydlonych, dominuje wyraźnie śródtułów cj^ zrośnięty z zatutowiem (ryc. 82).

Obie pary skrzydeł są błoniaste I przeważnie przezroczyste, w spocz/riy. łożone dachowało, skąpo ułyfcowane, z przewagą żytek podłużnych. Niekiedy przK^ skrzydła są żółtawe, brązowawe łub z ciemnym rysunkiem, często występuje ciemna pterostigma {plamka skrzydłowa). Tylne skrzydła są znacznie mniejsze od przednich i bez plamek skrzydłowych. Gryzki mają skrzydła różnej długości, od długich i się gających poza wierzchołek odwłoka (np. u czworogratki). do krótkich, błoniastych łuseczek (np. u zakamamłka Atropos pulsatoria L.J, niekiedy skrzydeł całkowicie brak (np. u psotnika kołatka). Odnóża są cienkie I wydłużone, typu bieżnego lub krocznego. Odwłok jest przeważnie krótki, owalny tub okrągły.

Gryzki spotykane są szczególnie często na liściach drzew, korze pni, na skałach, w ściółce, w gniazdach ptaków i w mrowiskach, niektóre z nich żyją związane z ludzkimi siedzibami, gdzie można je spotkać w składach żywności, w starych książkach, a nawet w kolekcjach botanicznych i zoologicznych. Przechodzą rozwój niezupełny. Oznaczanie gryzków jest trudne i dostępne tytko specjalistom.

5.15. Wszoły (Mailóphagą)

Liczba gatunków -    374 odnotowanych dotychczas w Polsce, prawdo

podobnie występuje ok. 800, na świede ponad 5000, Wielkość—    rzadko przekraczają 5 nun długości dała

Tryb żyda-    elctopasoźyty lub komensałe ptaków i rzadziej ssaków.

Żywią się szczątkami piór, sierśd, resztkami w gniazdach, złoszczonym nabłonkiem. Niektóre odżywiają się krwią

Cechy charakterystyczne - bezskrzydle ektopasoźyty, z odnóżami czepnymi, przed tułów oddzielony bruzdą

Owady drobne, rzadko przekraczające 5 mm długości ciała, przeważnie jasno ubarwione z ciemniejszymi podłużnymi I poprzecznymi paskami, grzbietobrzusznie spłaszczone, podłużne lub o zarysie owalnym (ryc. 83). Głowa jest hłpognatyczna, z krótkimi czułkarni. ukrytymi w bruzdach głowy, u większości gatunków jest ona znacznie szersza od przedtułowia lub przynajmniej wyraźnie od niego oddzielona. Oczy złożone są mocno zmniejszone lub całkowicie zredukowane. Przedtułów jest wyraźnie oddzielony bruzdą poprzeczną od śródtułowta, natomiast grtmice zatuiowia są często zupełnie niewidoczne. Skrzydeł brak. Odnóża czepne, z silnym pazurkiem

na stopie lub prosto zbudowane: M przeważnie bardzo krótkie i mocne, roz-_in one na boM data. Wydułony, owalny mb jafowaty odwłok jest darronującą ta& n^ciaia tych owadów Przeobrażenie jest niezupełne.

b

Ryc. 13. Wszoły (Mallophagz): A — GyrpfM opolis, B - CtinWcak columbae-. wg Katrtnti 1973, zmienione

Wszoły są ektopasożytami lub komeos złami. żyjącymi na skórze ptaków, rzadziej ssaków (nie przechodzą na człowieka). Wykazują one często ścisły łsaąiek z określonym gatunkiem gospoda rza. a nawet częścią jego data. na której odbywają pełny rozwój. Niektóre gatunki spotykamy na ptasich piórach, którymi się żywią. Zbieranie materiału i oznaczanie wszołów jest bardzo trudne i dostępne wyłącznie specjalistom.

5.16. Wszy (Anoplura)

Liczba gatunków — Wielkość-Tryb Życia -Występowanie — Wymienione gatunki — Cechy charakterystyczne

34 w Polsce, na świeoe ok. 2S0 do 5 mm długości ciała

ektopasożyty Żyjące na skórze i włosach ssaków na ssakach, krwiopijne wesz łonowa, wesz ludzka, wesz słoniowa — bezskrzydle ektopasożyty o czepnych odnóżach, segmenty tułowia całkowicie ze sobą zrośnięte

Należą tu owady drobne, do 5 nnm długości data. grzbieto-brzusznie spłaszczone, białawe (ryc. 84). Głowa jest progantyczna. pozbawiona oczu złożonych, z krótkimi Scioczłonowymi czuHcamt. Segmenty tułowia zrośnięte są ze sobą. Odnóża skierowane na boki dała, mocne i zakończone charakterystycznym aparatem czepnym. utworzonym z pazurka stopy zestawionego z wyrostkiem goleni. Jest to jedno z wielu przystosowań wszy do pasożytowania na owłosionej skórze ssaków. Wszystkie formy życiowe

Ryc. 84. Wszy (Anoplura): A - weaz ludzka Pediculus kmmmmm. I - wesz słoniowa NaraMtssęzM elephanlis; na podstawie Giljusr i Prawdin 1984, zmienione