DSCN1914

dialektu kulturalnego, będącego podstawą polskiego języka literackiego. Jakiekolwiek stanowisko się zajmie, nie można pominąć faktu zmian zaszłych w stanie dialektów staropolskich i przekreślić wagi dłuższego okresu czasowego przed ustaleniem się polskiego języka literackiego.

W zakresie 16 zjawisk dialektycznych uznawanych powszechnie za podstawę w dotychczasowych dyskusjach dotyczących genezy polskiego języka literackiego język pisarzy zabytków wielkopolskich i małopolskich pierwszej połowy XVI w. zgodny już jest w zasadzie w zakresie następujących 7 cech: ra-; ja-; tart; stać, bać się; śmierćf \ioierzba; -etc, -ec; na-. Różnice występują w odniesieniu do 9 zjawisk językowych, jak to widać z poniższego wykazu:

Nr	Dialekt małopolski	Dialekt wielkopolski
1	■W	-’ew- (||-’ow)
2	dĄb, dąbu\\dębu (ddmb, dembu; ddb, dębu)	dąb, dębu (ddmb, dembu)
3	mie, cie, 8ie\\mię, cię, się	mię, cię, się\\mię, cię, się
4	8, z, c, dz	8z, i, cz, di
5	chwata (\\fdta)	chwała
6		■ch
7	źr, irz, ór||rź, rś	irz, jrz, śrz
8	•och\\ech (||-ocA)	-ech\\-ach
9	bylech, bylichmy\\bylem, byliśmy	byłem, byliśmy

Proces niwelacji tych różnic potwierdza udział zarówno dialektu wielkopolskiego, jak i małopolskiego w ustaleniu się polskiego języka literackiego.

Warto tu także dodać, że o współudziale Małopolski i Wielkopolski w kształtowaniu polskiego języka literackiego możemy .mówić i w drugiej połowie XVI w. Wiadomo, że pisarze staropolscy, ulegający przecież od dawna normie pisownianej etymologicznej, a także w coraz większym stopniu szerzącym się wzorom językowym, unikali pewnych gwaryzmów (np. mazurzenia), a wobec innych byli dość tolerancyjni. Tak np. w pierwszej połowie XVI w. nie tylko pisarze wielkopolscy używali żywych w ich dialekcie form z -’ew-; zdarzały się one i w księgach krakowskich i w małopolskich księgach sądowych wiejskich (o czym była już mowa powyżej).

Znane są późniejsze wypadki występowania -’ew- w tekstach Małopolan (np. w Dworzaninie Górnickiego) i przeciwnie — usuwanie tych form. nawet przez Wielkopolanina (np. Glabera z Kobylina w tekście Psałterza Wróbla).