historia dyplomacji (143)

ji"

POLONO LITHUANIGA

'« \ h . !*

TOTENTISSIMl

POLOMLE REGIS REIPUBLICiE

MaodatoKCoofcnfii

-V*

Anno 1678, feBciter fufccpta,

Nartc ‘ ^; >

Bmfrr fid ścctiTśŚb quo*J jmguU noiśkłU dtftrfł*

Tęfte occulato

BERNHARDO LEOPÓLDO FRANCISCO TANNERO, Bocmo Pragcnfc, Dn. Legfti Frincipis Camct*rio Germanio.

V,'

NO RIM&ERG/£, <

Sumpcibu* JoHANiri* ZiioiSŁ Anno iCZ 9

■®^ł* ^Karta tytułowa relacji Taonera z poselstwa polskiego do Moskwy w 1678 r.

uprawnienia wojska. Hetmani koronni i inni dowódcy wojskowi dokumentem datowanym w Korczynie 28 października 1655 r. i potwierdzili warunki przyjęte przez ich pełnomocników, uznając między innymi. Karola Gustawa za swego królą. Szlachta województw i ziem przyjmujących protekcję szwedzką deklarowała powszechnie, że nie uznaje nadal Jana Kazimierza za króla. Stosowano przy tym niemal identyczne formuły stwierdzające nie tylko ten fakt, ale..również zerwanie wszelkich kontaktów ze zwolennikami byłego króla.

Powszechnemu poddawaniu się pod; protekcję zwycięskiego Karola Gustawa towarzyszyły obyczaje i nazwy przyjęte w stosunkach dyplomatycznych z zagranicą. Deputaci wybrani przez dygnitarzy i szlachtę poszczególnych województw i ziem otrzymywali plenipotencje i instrukcje w sprawie podpisania aktu przyjęcia protekcji⁷⁷. Znamy również przypadki, gdy deputaci otrzymywali listy uwierzytelniające na wzór tych, które wystawiane były przez króla czy senat. Listy takie otrzymali na przykład deputaci ziemi zakroczymskiej od miejscowego sejmiku ziemskiego⁷¹. . ... • .*.■■■. .. .

....• Deklaracje szlachty województw; powiatów i ziem w sprawie przyjęcia protekcji króla szwedzkiego były po prostu laudami sejmikowymi, nie wymagały więc zgody króla, by mieć moc obowiązującego prawa. Zachodzi jednak pytanie, czy kompetencje sejmików sięgały aż do uznania obcego monarchy za swego bez elekcji dokonanej na sejmie walnym? Zapewne nie. Należy jednak sądzić, że z punktu widzenia prawnego szlachta łączyła to z wypowiedzeniem posłuszeństwa dotychczasowemu królowi, który opuścił wojska i uszedł poza granice państwa.

Sam akt poddania się Karolowi Gustawowi przyjmował formy zarówno laudum całej szlachty, jak i dokumentu wystawionego i podpisanego przez jej upełnomocnionych przedstawicieli.

Z punktu widzenia naszych rozważań najważniejsze jest niewątpliwie,, że pod wpływem szlachty i magnaterii prowadzących akcję dyplomatyczną zmierzającą do przyjęcia protekcji szwedzkiej w drugiej połowie 1655 r. wytworzyły się nowe ośrodki dyspozycyjne, którymi były, jak to już wspomnieliśmy, sejmiki. Nadawało to aktom kapitulacyjnym

⁷⁷ Zob. np. także plenipotencje wystawione przez senatorów, dygnitarzy, urzędników i szlachtę (wystawców dokumentów określano zresztą różnie) powiatów biec-kiego i czchowskiego (Biecz, 3 XII 1655, AG AD, AK W, Szwedzkie, k. llb nr 5), księstw Zatorskiego i oświęcimskiego (Zator, 2 XII 1655, ib., nr 7), ziemi nurskiej (Ostrów, 29 XI 1655, ib. nr 46) i ziemi wyszogrodzkiej (5 X 1655, ib. nr 53). Instrukcja ib., nr 36, 72.

⁷¹ Nowe Miasto, 26 X 1655, ib. nr 58, oryg. Dokument podpisał w imieniu ca-szlachty („Nos dignitarii, officiales totaąue nobilitas seu Ordo Eąuestris Terrae Districtus Zacrocimensis Palatinatus Masoviae Oppidum Nowe Miasto... pro ®onventu particulari congrcgati”) Andrzej Głostowski jako „Marsalcus Conventus Particularis Terrae Zacrocimensis”.

— Historia dyplomacji polskiej t. 2

257