K �jna DIALEKTY POLSKIE78923

121

f v uległy rozłożeniu na pj, bj, fj, vj lub pj, bj, fj, vj: pjdsek, bjaly, pjivo, ofjara, vjino, kropjić itd.

Na przeważnej części omówionych terenów rozłożenia wargowych miękkich p U f v (na typy pś 11A, px 11B, pj 11C). bo po linię Suwałki — Wysokie Mazowieckie — Węgrów — Mińsk Mazowiecki — Wołomin — Płock — Lipno — Wąbrzeźno — Bydgoszcz — Złotów — Kościerzyna — Gdańsk (linia 11D) nosowa miękka spółgłoska wargowa rh uległa rozłożeniu na tnń: inńasto, rmiila, karmień, czasem kamień, mńół. Tylko na peryferiach tego terenu — między linią 11B a zewnętrzną krawędzią obszaru 11C — m przeszło tak jak pozostałe wargowe miękkie w połączenie mj względnie mj: mjasto, mjasto, mjut (por. MAGP 352).

Ustalenie szczegółowych zasięgów każdego z omówionych typów rozłożenia wargowych miękkich, zwłaszcza granicy zwartego obszaru tego zjawiska, sprawia ogromne trudności ze względu na płynność i przenikanie się poszczególnych typów kontynuantów, brak konsekwencji ich wy stępowania oraz nie zawsze wyraźną samodzielność wyodrębnionego spirantu palatalnego.

Typowo mazowieckie dłużej trwające podniesienie środka języka przy wymawianiu wargowych miękkich doprowadziło do całkowitego przesunięcia tej artykulacji na moment po zakończeniu artykulacji wargowej, co spowodowało bardzo częste stwardnienie (= brak podniesienia środka języka podczas artykulacji) wargowej oraz wyraźne usamodzielnienie się artykulacji środkowo językowej, w wyniku czego powstają odrębne od wargowej spółgłoski spirantyczne j, ś — z, $ — I, — Y lub ń, które stają się już nie elementem towarzyszącym artykulacji wargowych miękkich, lecz odrębnymi fonemami, występującymi po najczęściej twardych fonemach wargowych. Z wargowych przeto fonemów miękkich potworzyły się na skutek wzmożenia się asynchronicznego charakteru wymowy dwufonemowe grupy typu: p^pi = pi ^ pj ^ pj, łub pś, lub pś, lub px itd. złożone z twardego nawet fonemu wargowego i miękkiego spirantu lub ń, co spowodowało, że zasób fonemów miękkich zmniejszył się w tych gwarach o fonemy [f'j [y] [p'] [b'] [m'j. Tak znaczne uszczuplenie korelacji miękkości doprowadziło do zasadniczej zmiany dawnego systemu fonemów spółgłoskowych omawianych gwar:

f ś s	X lub:	f s s %
c i z		v i z f
t p 6 o	^ li	t p d o kr
<1 b i 5	9	d b Ś 3 9
n m		ń n m
l		l
ł lub u		l lub u
r		3
3