larsen0100

100 I Podstawy farmakologiczne i fizjologiczne

ne oddychanie albo wentylacja, istnienie lub brak bodźców chirurgicznych i inne czynniki.

Neuroleptyki. Skojarzenie opioidów z neuroleptykiem prowadzi do tzw. neuroleptanalgezji, stanu analgezji i neurolepsji z zachowaną świadomością (zob. niżej). Skojarzenie obu grup substancji powoduje obniżenie ciśnienia tętniczego i osłabienie odruchów układu współczulnego na bodźce, depresja oddychania natomiast wynika z działania opioidu.

4.13 Reakcje alergiczne

Prawdziwe reakcje alergiczne na opioidy występują bardzo rzadko, podobnie jak ogólne reakcje ana-filaktoidalne. Miejscowe reakcje spowodowane histaminą lub środkami konserwującymi zdarzają się natomiast częściej po niektórych opioidach, np. po morfinie.

5 Opioidy stosowane w znieczuleniu ogólnym

Pochodne anilinopiperydynowe - fentanyl, alfenta-nyl, sufentanyl i remifentanyl (ryc. 5.1) należą do najważniejszych środków stosowanych w anestezjologii, czy to jako uzupełnienie anestetyków wziewnych, czy też jako przeciwbólowy komponent znieczulenia całkowicie dożylnego, albo jako jedyna „znieczulająca” substancja u pacjentów z grup wysokiego ryzyka. Związki te działają w porównaniu z morfiną i innymi opioidami nieporównanie silniej przeciwbólowo i są o wiele lepiej sterowne. Te silne opioidy nieznacznie tylko różnią się od siebie pod względem farmakodynamiki, natomiast istnieją różnice w ich farmakokinetyce, które mają znaczenie przy ich klinicznym zastosowaniu.

5.1    Fentanyl

Fentanyl (fenyloetylo-propionylo-anilinopiperydy-na; zob. ryc. 5.1) jest chemicznie syntetycznym opioidem pokrewnym petydynie, farmakologicznie agonistą receptora p, ale o działaniu przeciwbólowym 50-100-krotnie silniejszym.

5.1.1    Farmakokinetyka

Fentanyl jest silnie lipofilny, w przeciwieństwie do morfiny, szybko przenika barierę krew-mózg, w ciągu 3-5 min osiągane jest więc maksymalne działanie. W ciągu krótkiego czasu po iniekcji fentanyl rozmieszcza się w tkankach ustroju i stężenie w osoczu gwałtownie opada. Tak więc u zwierzęcia już po 3-5 min osiągane są stężenia w mózgu 10-krotnie wyższe niż w osoczu. Ten wysoki gradient stężeń sprzyja z kolei odpływowi fentanylu z mózgu i powoduje krótkotrwałe działanie preparatu. Eliminacja fentanylu rozpoczyna się, gdy faza dystrybucji jest prawie kompletnie zakończona. Stężenie w osoczu opada wówczas wolniej.

O

fenylopiperydyna

N-^O^CHaOCHa CH₂CH₂ V/"'l

^ N-CCH₂CH₃

O

./V

N' N-CH2CH2

N=N

ch₂och₃

N-CCH2CH3 O

remifentanyl

alfentanyl

sufentanyl

Ryc. 5.1 Budowa chemiczna fenylopiperydyny, petydyny i pochodnych aminopiperydynowych fentanylu, su-fentanylu, alfentanylu i remifentanylu.