Obraz9

ĆWICZENIE 17

Tematyka:

Rzeczownik. Deklinacja nijaka.

Polecenia:

Powtórzyć § 34, 40, 41, 72, 134—-136. Przeczytać §§ 109—118. Opanować pamięciowo § 109, 110, 112, 113, 118.

Zadania:

1.    Do jakich dawnych deklinacji należały pierwotnie rzeczowniki rodzaju nijakiego?

2.    Jakie oboczności miały miejsce w tematach rzeczowników rodzaju nijakiego w języku staropolskim? W których przypadkach pojawiały się formy oboczne?

3.    Z podanego fragmentu zabytków staropolskich wypisz rzeczowniki rodzaju nijakiego, określ ich formę fieksyjną (przypadek, liczbę) i dawną deklinację. Wyjaśnij osobliwości tych form. Zestaw je z formami współczesnymi:

A prze to, iże nie imiał w swem narodzeni, gdzieby swą głowę podkłonił, togo dla przed wołem a przed osłem w jasłkach Syn Boży położon był. Rozmaj ite widzenie nałazimy w świętem pisani Boga wszemogącego. Widział ji... ociec święty Symeon pod opłcenim (,wcieleniem’) człowieczym. Przed obliczym jego. Uszyma usłysz modlitwę moję, nie w uściech lściwych. Bo nie mołwiła usta moja skutków ludzkich. I kusili Boga w siercoch swych.

4.    Z Tekstu nr 5 wypisz wszystkie rzeczowniki rodzaju nijakiego, określ ich formę fieksyjną (przypadek, liczbę, rodzaj) oraz dawną deklinację. Opisz wszystkie występujące w nich zjawiska fonetyczne.

Wzór;

przed laty - N l.mn. r.n., deklinacja-o-; a powstało w wyniku przegłosu^: lety ^ laty. Dawna, odziedziczona forma, zachowana do dnia dzisiejszego obok normalnej:przed latami z końcówką deklinacji -a-,

słuńca - D l.p. r.n., deklinacja -jo-; trzecia palatalizacja k pod wpływem poprzedzającego b, rozwój / po spółgłosce zębowej: slribka ^ slnbca ^ sluńca.

181