Obraz (59) 2

124 Między Przeznaczeniem a Opatrznością

wolność kierowana i rozumnie ograniczana przez Opatrzność, jeszcze raz dał Krasiński wyraz swemu głębokiemu przekonaniu, że historia jest i,myślą Boga o ludziach i myślą ludzi o Bogu*’/Ale w tych dziejach było ciągle jeszcze'miejsce na tragizm „nic-bóskiego świata”, głęboko historycznego świata Henryków, Pankracych 1 Irydionów, i dlatego było miejsce na — ambiwalentnie wprawdzie potraktowany — spisek polityczny.

KRASIŃSKI A HEGEL

Poważna rola heglizmu w życiu umysłowym epoki romantycznej jest faktem powszechnie uznanym przez historyków pierwszej połowy wieku XIX. Recepcja Hegla w krajach słowiańskich omawiana była już kilkakrotnie ze względu na swe uderzające nasilenie, a także szczególnie kontrowersyjny charakter.¹

W tym kręgu zagadnień warto również rozważyć stosunek Krasińskiego do myśli heglowskiej, aczkolwiek w jego twórczości nie odnajdziemy szczególnego, wyjątkowego wariantu tej recepcji. Do podjęcia podobnej problematyki skłania też jej obecność w tradycji polskich opracowań, badających rolę heglizmu w kształtowaniu filozoficznego myślenia doby romantyzmu. Postawa Krasińskiego wobec Hegla i heglizmu była omawiana bardzo szeroko i szczegółowo przez całą specyficzną formację badaczy — historyków literatury i filozofii. Wziąć też należy pod uwagę istotne, może nawet pierwszoplanowe, znaczenie literatury tego okresu w formowaniu kultury narodowej, także w upowszechnianiu filozoficznych nowinek, w narzucaniu nowego stylu rozumienia i interpretowania świata.

Badacze myśli Krasińskiego upatrywać chcieli w poecie jednego z najwybitniejszych filozofów czy raczej myślicieli polskich, jeden z „najgłębszych umysłów filozoficznych, które Polska wydała”, a nawet „jeden z najznamienitszych umysłów, jakie wydał wiek XIX”.² Gorący apologeta Krasińskiego pisał, że „zasługuje on w pełnej mierze na nazwę nie tylko wielkiego poety, ale i filozofa. Był nim jako umysł dziwnie jasny, przenikliwy, a posiadający nadzwyczajny dar syntezy. Jakaś wewnętrzna potrzeba, jakiś orli jot ducha podniecał go od wczesnej młodości do rozmyślań filozoficznych”.³

1

   Por. Hegel bel den Slaven, Reichenberg 1934, oraz Der Streit um Hegel bet den Siaven, Praha 1967.

2

   M. Straszewski, Zygmunt Krasiński (1812—1859), w: Polska filozofia narodowa, 15 wykładów. Wydał i przedmowa zaopatrzył M. Straszewski, Kraków 1921, s. 264.

3

   Ib, s. 312.