124 Między Przeznaczeniem a Opatrznością
■ wolność kierowana i rozumnie ograniczana przez Opatrzność. Jeszcze raz j dał Krasiński wyraz swemu głębokiemu przekonaniu, że historia jest „myślą Boga o ludziach i myślą ludzi o Bogu”. Ale w tych dziejach było ciągle jeszcze miejsce na tragizm „nie-boskiego świata”, głęboko historycznego świata Henryków, Pankracych i Irydionów, i dlatego 'było miejsce na — ambiwalentnie wprawdzie potraktowany — spisek polityczny.
Poważna rola heglizmu w życiu umysłowym epoki romantycznej jest faktem powszechnie uznanym przez historyków pierwszej połowy wieku XIX. Recepcja Hegla w krajach słowiańskich omawiana była już kilkakrotnie ze względu na swe uderzające nasilenie, a także szczególnie kontrowersyjny charakter.1
W tym kręgu zagadnień warto również rozważyć stosunek Krasińskiego do myśli heglowskiej, aczkolwiek w jego twórczości nie odnajdziemy szczególnego, wyjątkowego wariantu tej recepcji. Do podjęcia podóbnej problematyki skłania też jej obecność w tradycji polskich opracowań, badających rolę heglizmu w kształtowaniu filozoficznego myślenia doby romantyzmu. Postawa Krasińskiego wobec Hegla i heglizmu była omawiana bardzo szeroko i szczegółowo przez całą specyficzną formację badaczy — historyków literatury i filozofii. Wziąć też należy pod uwagę istotne, może nawet pierwszoplanowe, znaczenie literatury tego okresu w formowaniu kultury narodowej, także w upowszechnianiu filozoficznych nowinek, w narzucaniu nowego stylu rozumienia i interpretowania świata.
Badacze myśli Krasińskiego upatrywać chcieli w poecie jednego z najwybitniejszych filozofów czy raczej myślicieli polskich, jeden z „najgłębszych umysłów filozoficznych, które Polska wydała”, a nawet „jeden z najznamienitszych umysłów, jakie wydał wiek XIX”.2 Gorący apologeta Krasińskiego pisał, że „zasługuje on w pełnej mierze na nazwę nie tylko, wielkiego poety, ale i filozofa. Był nim jako umysł dziwnie jasny, przenikliwy, a posiadający nadzwyczajny dar syntezy. Jakaś wewnętrzna potrzeba, jakiś orli lot ducha podniecał go od wczesnej młodości do rozmyślań filozoficznych”.3
Por. Hegel bei den Slaven, Reichenberg 1934, oraz Der Streit urn Hegel bet den Slapen, Praha 1967.
* M. Straszewski, Zygmunt Krasiński (1812—1859), w: Polska filozofia narodowa, 15 wykładów. Wydal i przedmową zaopatrzył M. Straszewski, Kraków 1921, s. 264.
* Ib, >. 812.