Obraz (80)

158 UPIÓR Z UPITY

sze..., s. 113). Mickiewicz w objaśnieniu do wiersza podawał, że Siciński swoim czynem „władzę królewską do reszty osłabił, a kraj gminowładztwem szlacheckim zawi-chrzył” (Dzieła, 1.1, s. 189).

⁵⁸    L. Kubala, Pierwsze..., s. 108.

⁵⁹    Witort spisał je dosłownie w sierpniu 1890 roku z ust Dionizego Jasińskiego, mieszczanina poniewierskiego, dorożkarza (Legenda.... s. 436).

⁶⁰    Tamże, s. 437-438.

⁶¹    Tamże, s. 436.

⁶²    Por. H. Biegeleisen, Śmierć w obrzędach, zwyczajach i wierzeniach ludu polskiego, Warszawa 1930, s. 113-115.

⁶³    A. Mickiewicz, Dzieła, t. VIII, s. 189.

⁶⁴    Trup upickiego posła.

⁶⁵    J. Witort, Legenda..., s. 439.

⁶⁰ A. Fischer, Zwyczaje pogrzebowe..., s. 354.

⁶⁷    Tamże.

⁶⁸    Por. A. Brencz, Polska obrzędowość pogrzebowa jako obrzęd przejścia, „Lud” 1987, t. 71.

⁶⁹    Por. L.-V. Thomas, Trup..., s. 113.

⁷⁰    Tamże, s. 112-113.

⁷¹    „Pozostawienie zwłok oznaczało, że duch zmarłego wciąż przebywa wśród żywych i nie mogąc uzyskać nowego statusu w zaświatach (dokąd wciąż jeszcze nie trafił), zaczyna dręczyć żywych” (P. Kowalski, Leksykon — znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa-Wrocław 1998, s. 629-630).

⁷²    Z. Kaczkowski, Murdelio, s. 27.

⁷³    Kraków 2002.

⁷⁴    A. Fischer, Zwyczaje pogrzebowe..., s. 368.

⁷⁵    „Wiele kultur głosiło, że żałoba ma trwać tak długo, dopóki nie nastąpi rozkład zwłok. Można je było wtedy pochować, jako że po wyzbyciu się wszelkich znamion biologicznego istnienia nabierano pewności, iż dusza opuściła krainę żywych” (P. Kowalski, Leksykon..., s. 627).

⁷⁶    Trup upickiego posła.

⁷⁷    A. Fischer, Zwyczaje pogrzebowe..., s. 368.

⁷⁸    L.-V. Thomas, 7hip..., s. 74.

⁷⁹    J. Witort, Legenda..., s. 443.

⁸⁰    L.-V. Thomas pisze: „Wystawienie Mussoliniego powieszonego za nogi, wleczenie Hektora w kurzawie za koniem Achillesa — oto przykłady trupów znieważonych, któ-

81

02

03

84

05

86

87

88

09

90

91

92

93

94

95

96

97

98

99

rych obraz satysfakcjonował pragnienie zemsty. Oszpecony i wyszydzony zmarły jest poniekąd podwójnie zabity, co gwarantuje jego ostateczną eliminację. Ponieważ jednak agresywność jest nieodłączna od poczucia winy, zdarza się, że poprzez dobrze znane przeniesienie przypisuje się samemu zmarłemu, a więc trupowi, zamiar szkodzenia. Lęk przed zmarłymi wyraża się wówczas przez obsesję rozkładających się nieszczęśników, którzy przyjmują postać zmór, wampirów i innych zombi” {Trup..., s. 65).

Z. Kulcsar, Tajemnice i skandale średniowiecza. Przeł. A. Mazurkiewicz, Warszawa 1993, s. 53.

B. Kwiatkowski, Mumie..., s. 66.

Z. Kulcsar, Tajemnice..., s. 54.

Por. J.M. Rymkiewicz, Baket, Londyn 1989, s. 214-215.

Trup upickiego posła.

L.-V. Thomas, 1Yup..., s. 40.

Tamże, s. 67.

Aer (A. Rzążewski), Mickiewicz w Odessie i twórczość jego z tego czasu, Warszawa 1898, s. 88-90.

J. Kleiner, Mickiewicz, s. 482-483.

W. Borowy, O poezji Mickiewicza, s. 191.

W. Kubacki, Popas w Upicie, s. 32 i 38.

A. Biernacki, Problematyka folkloru..., s. 342 i 345.

Por. N. Ascherson, Morze Czarne. Przeł. T. Bieroń, Poznań 2002, s. 148-188.

J. Kleiner, Mickiewicz, s. 483.

W. Kubacki, Pierwiosnki polskiego romantyzmu, Kraków 1949, s. 16.

L.-V. Thomas, 7łup..., s. 85.

A. Mickiewicz, Dzieła, t. III, s. 11.

A. Mickiewicz, Dzieła, t. VIII, s. 280. Mówiąc o słowiańskich wampirach-upiorach, Mickiewicz powoływał się na Wagilewicza i podkreślał, że „jest to zjawisko ludzkie i przyrodzone, ale niezwykłe i niepodobne do wytłumaczenia rozumem” (tamże, s. 189).

J. Kleiner, Mickiewicz, s. 484.

Historyk życia prywatnego w Europie informuje: „Niektóre źródła zapewniają, że w trakcie obrzędów pośmiertnych [poza kontrolą Kościoła] dawał również o sobie znać sąd publiczny. Monologi pogrzebowe w śródziemnomorskiej części Europy [...] przekształcały się w istny pośmiertny

100