S Górski Metodyka Resocjalizacji (51)

Oddziaływanie grupy

Proces kształtowania się osobowości rozpatrywaliśmy dotqd z punktu widzenia funkcjonowania psychiki jednostki, starajqc się wyjaśnić, w jaki sposób człowiek uczy się różnych zachowań. Wskazywaliśmy jak donios!q rolę odgrywajq w tym procesie mechanizmy nagrody i kary.

Obecnie poszerzymy nasze rozważania o prawidłowości społecznego funkcjonowania człowieka. Na wstępie trzeba zauważyć, że wspomniane nagrody i kary majq dla człowieka charakter społeczny. Oznacza to, że występuję one zawsze na podłożu stosunków międzyludzkich, obejmujących swym zasięgiem każdq jednostkę w obrębie cywilizacji. Wszelkie układy nagród ł kar sq zatem włęczone w procesy socjalizacji człowieka, a więc w przyswajanie przez niego istniejqcych w danej zbiorowości ról społecznych. Stanowię one odbicie i konsekwencje organizacji i życia różnych grup społecznych, w zasięgu których zawsze znajduje się każda jednostka. Grupy te skłaniaję ludzi do zachowań zgodnych z normami i wzorami postępowania, akceptowanymi przez-ogół członków danej społeczności. Dysponuję bowiem takimi układami nagród i kar, które wywierają niezwykle-silny, choć nie zawsze uświadamiany wpływ na aktywność jednostki.

Jeśli zatem resocjalizacja ma być procesem skutecznym, musi nie tylko liczyć się z prawidłowościami oddziaływania grupy na swoich członków, ale także wykorzystać te prawidłowości przy konstruowaniu metod resocjalizacyjnych.

Spróbujmy zatem wyodrębnić i scharakteryzować główne prawidłowości i mechanizmy wpływu grupy na zachowanie się jej członków⁸⁷. f-

Interesuję nas przede wszystkim Imałe grupy, za które uważc się zbiór dwu lub więcej osób pozostajęcych ze sobę w bezpośrednich stosunkach (interakcjach), posia-dajęcy-ch wsoółny ceł. do którego dężę oraz normy grupowo i zw.ęzanych strukturę grupowę. Wymieniliśmy więc zasadnicze atrybuty grupy: interakcje, cel, normy i strukturę grupowę.

------- \

®^J S. Miko Psychologia społeczna dla nauczycieli, Warszawę' 1980. %, 147-212.

Każdy człowiek jest członkiem jakichś grup społecznych. Wynika to nie tylko z konieczności organizacyjnej (np. dziecko w sposób naturalny jest członkiem grupy, zwanej rodzinq), lecz przede wszystkim dlatego, że jedynie grupa stwarza możliwości . zaspokojenia wielu doniosłych dla człowieka potrzeb. Z tego wzglądu jednostka chce być członkiem Jakiejś grupy i wobec tego musi się podporzqdkować jej normom. Jest to jak gdyby rodzaj umowy, na mocy której grupa stwarza jednostce warunki dla zaspokajania potrzeb w zamian zo respektowanie przez niq celów i norm grupowych.

Nacisk grupy na zachowonief się Jej członków wywierany jest za pomocq mechanizmu kontroli społecznej, który funkcjonuje również na zasddzie wspomnianych nagród i kar.'Mianowicie pewne czyny jednostki ocenione sq w dartej grupie zawsze tak samo przez różnych członków, ponieważ aprobata lub dezaprobata wyraża pewien obowiqzujqcV w grupie system norm i wzorów postępowania. System ten dotyczy nie tylko tego, Jak nał6źy~p©śfępować, ale również jak należy reagować na postępowanie innych. Tego rodzaju system" określa się mianem kontro!r Społecznej.

Jednostka uczy się traktować reakcje otoczenia na swoje zachowania jako nagrody lub kary, ponieważ w wyniku wielu życiowych doświadczeń odkrywa, że społeczna aprobata niesie za sobq dalsze nagrody, zaś brak aprobaty lub dezaprobata powoduje sankcje ka-rzqce. Z tego względu akceptacja ze strony grupy staje •»ię ważnym celem aktywności jednostki.

'W małej grupie, w której wszyscy członkowie pozo-i ze sobg wBezpoś red nich stosunkach; a więc każda jednostka jest’zidentyfikowana,j mechanizm kontroli 'społecznej działa'szczególnie skutecznie. Aprobata lub ao/aprobata grupy wywołuje bowiem znacznie dalej o konsekwencje dla swych członków. Mogq oni mianowicie być zagrożeni we wszystkich swych dqże-nloch, zwiqzanych z uczestnictwem w życiu grupy. Jednakie wyrażana w różny sposób aprobata i dezaprobata klanowi dla jednostki nagrodę lub karę tylko wówczas, udy grupa Jest dla niej atrakcyjna, a więc gdy członku w grupie umożliwia Jednostce realizację ważny'! • dla niej celów. Im bardziej grupa jest atrakcyjna

109