Scan17

XXXVIII ZARYS I UKŁAD PROBLEMATYKI

uczona z potraktowaniem poetyki przez Arystotelesa jako części filozofii praktycznej, czyli nauki na temat działalności i wytworów człowieku , ^tąd też staje się bardziej zrozumiały priorytet wyznaczony kategoriom dotyczącym analizy świata przedstawionego i przywiązywanie mniejszej wagi do problematyki języka poetyckiego czy wiersza, który według Arystotelesa wchodzi w zakres , badań „metryki”.

Reasumując można zatem powiedzieć, że zapoczątkowana przez Stagirytę teoria poezji dzięki wyraźnie określonemu zakresowi ba-^: dań, metodologii i stworzonym kategoriom pojęciowym zyskała i rangę dyscypliny naukowej.

Mając' świadomość jej ogólnego charakteru, metodologii oraz miejsca wśród innych dziedzin rozległego systemu filozoficznego Stagiryty, przejdźmy z kolei do bliższego zapoznania się z układem, treścią i aparatem pojęciowym jego wykładu o sztuce poetyckiej.

V. ZARYS I UKŁAD PROBLEMATYKI

Traktat O sztuce poetyckiej wydaje się zaskakująco krótki. W zachowanej formie zawiera 26 niezbyt obszernych rozdziałów', dających się zmieścić na ok. 50 stronicach druku. Plan dziełka, ogólnie rzecz biorąc, jest bardzo przejrzysty. Nakreślony jest w^f głównych zarysach już w pierwszym cytowanym uprzednio zdaniu, w którym Arystoteles zapowiada, że zajmie się najpierw poezją jako odrębną sztuką, że omówi jej rodzaje, składniki i budowę utworu poetyckiego oraz wszystko, co wchodzi w zakres tej dyscypliny badawczej.

Zapowiedź ta nie jest jednak w pełni zrealizowana. Odczuwalny jest zwłaszcza brak szerszego omówienia poszczególnych^ro-dzajów” poezji oraz ich odrębnych właściwości. Zaskakujący dla współczesnego czytelnika może być przy tym fakt, że nie w^ięt-a-została w' ogóle pod^wagę. poezja liryczna, która przecież w naszym rozumieniu tego słowa jest synonimem poezji par excellen.ce, natomiast jako najwyższy przejaw poezji została potraktowana sztu-= ka tragiczna, która z kolei ze względu na jej ścisły związek z przedstawieniem scenicznym przez współczesnych teoretyków literatury jest coraz częściej wykluczana z „poetyki” i uważana za przedmiot badań teatrologów. Łatwo tę rzecz da się jednak zrp_: -zumieć w świetle realiów kultury helleńskiej. Grecka poezja liryczna, która wyrosła z kultu i obrzędu religijnego, i była z za- j sady śpiewana przez chór lub solowego artystę, w odczuciu Greków należała raczej do muzyki niż do poezji. Poza tym, będąc wypowiedzią odautorską, nie była „naśladowaniem” w pewnyrń,~~ dość powszechnie używanym, jak się zdaje, wyjaśnionym przez Platona i użytym również w Poetyce znaczeniu słów ź' mimesis i > a jest to najważniejsze kryterium „poetyckości”. Kryterium to najpełniej natomiast realizuje sztuka tragiczna, której, autor wciela się całkowicie w postaci dramatu i przedstawia je w sytuacjach konkretnego działania. Brak jest również szerszego rozwinięcia., zapowiedzianego nieco dalej tematu jambu i komedii, co musimy' j usprawiedliwić stanem zachowania tekstu Poetyki, której znaczna część, jak już uprzednio zaznaczyliśmy (zob. s. XV nn.), musiała zaginąć.,.

Zgodnie z wytyczonym na wstępie programem swój wykład rozpoczyna Arystoteles od omówienia, twórczości poetyckiej w jej ogólnym ujęciu jako odrębnej sztuki.(Włącza ją zgodnie z Klaśy^A likacją Platona do grupy „sztuk mimetycznych”, które jednak posługują się różnymi środkami naśladowania, naśladują odmienne przedmioty i w odmienny, a nie taki sam, sposób.,-, dzięki czemu można dokonać......ich dalszego podziału na sztuki plastyczne, mu

zyczne; i poetyckie.óKryterium wyróżnienia tych. ostatnich stano-wi fakt, że posługują się jako „środkiem” — „słowem, rytmem i śpiewem . Warto przy okazji zwrocie uwagę na fakt, ze chociaż w tym miejscu jest mowa na temat ogólnych właściwości poezji, jako jej główne rodzaje wymienia Arystoteles poezję epicką, tragedię, komedię, dytyramb i nomos (te ostatnie należą do religij-