skanuj0095 (Kopiowanie)

1.    Maści:

a.    Lipofilowe bezwodne.

b.    Lipofilowe uwodnione (emulsje W/O).

c.    Hydrofilowe (emulsje O/W).

d.    Hydrożele.

e.    Ochronne.

2.    Roztwory (okłady, zmywanie).

3.    Zawiesiny (pudry płynne).

4.    Emulsje (linimenta).

5.    Przysypki (pudry).

Roztwory, emulsje, zawiesiny (również w postaci piany) mogą być noszone na powierzchnię skóry bezpośrednio z opakowań aerozolowy W tabeli 9.9. zestawiono najważniejsze kryteria klasyfikacyjne dermatolo cznych postaci leku z punktu widzenia ich leczniczego zastosowania.

Tabela 9.9

Klasyfikacja dermatologicznych postaci leku w zależności od głębokości wnika-¹ nia, kierunku ruchu wody w skórze, wpływu podłoża oraz przebiegu chorot ^J [wg Ritschela]

Postać leku

Stopień wnikania (głębokość wchłaniania)	Kierunek ruchu wody		Wpływ podłoża
	|f N §		Chłodzący Zmniejszający pęcznienie Powierzchniowy Przeciwzapalny
1	n S 3 || 3 * n-8		Pobudzający pęcznienie, przenikanie Zwiększający działanie zapalne

Przysypka Puder płynny

Okład wodny nic przykryty ceratką Roztwór

Ciekła emulsja O/W Zawiesina w emulsji O/W

Maść emulsja O/W Maść pscudoemulsja Pasta

Maść emulsja O/W Maść na podłożu tłuszczowym (lipożel)

Okład pod ceratką

Obiecującą postacią leku, która pozwala na wprowadzenie substancji leczniczej do krążenia ogólnego w sposób kontrolowany, jest transderrnalny system terapeutyczny omówiony w rozdz. 9.12.3.

Działanie lecznicze leku przeznaczonego do podania na skórę zalezy od wielu czynników związanych z właściwościami substancji leczniczej, podłoża i samej skóry oraz ich wzajemnego oddziaływania.

188 Zarys biofarmacji

Etapem określającym szybkość wchłaniania jest przechodzenie substancji ■zez warstwę rogową. Proces ten zachodzi zgodnie ż prawem dyfuzji i'u ka:

Q-D S    (9.18)

w którym:

Q — ilość substancji leczniczej przenikającej do skóry w jednostce czasu,

D — współczynnik dyfuzji,

S — powierzchnia skóry pod nałożoną warstwą,

K — współczynnik podziału substancji leczniczej między skórę a podłoże, c — stężenie substancji leczniczej w podłożu [g/I],

L — grubość skóry.

Na ogół przyjmuje się, że formy jiiezdysocjmaane. łatwiej przenikają przez poszczególne warstwy skóry, niż formy zdysocjowanc. Zmiana cech łi/.ycznych bariery skórnej lub fizykochemicznych właściwości przenikającej substancji może wywrzeć wpływ na wchłanianie.

Samo podłoże maściowe nie wnika zbyt głęboko w skórę, a więc nie jest ono środkiem transportującym substancję leczniczą, ale w wielu przypadkach ułatwia jej wnikanie w głąb skóry. Może też w większym lub mniejszym stopniu zmienić przepuszczalność naskórka przez zwiększenie jogo hydratacji lub mieszanie się z lipidami skóry.

Warstwa rogowa naskórka może być w różnym stopniu uwodniona; pod wpływem wilgoci z atmosfery, wody dyfundującej z głębszych warstw skóry lub też wskutek zahamowania przepuszczalności, np. przez nałożenie na skórę izolującego podłoża lipidowego (np. wazeliny). Podłoża maściowe emulsyjne typu O/W nie wywierają tego działania, gdyż warstewka lipidowa pozostająca na skórze po wyparowaniu wody jest porowata i wskutek tego przepuszczalna. Hydrożele również nie zwiększają stopnia nawodnienia skóry, a dodawane do nich, dla zapobiegania wjechaniu, glicerol lub glikol propylenowy odciągając wodę, powodują nawet odwodnienie skóry. Podobnie działają glikole polioksyetylenowe.

Zwiększenie- hydra’--¹'-;- ^cl-A*-y    substancji dobrze

rozpuszczalnych w wodzie, a gorzej wchłanianych.

Wchłanianie można zwiększyć przez ogrzanie skóry (rozszerzenie naczyń krwionośnych). Masaż skóry (ucisk wywierany na skórę przy rozsmarowywa-niu, np. maści) usuwa powietrze z przewodów wyprowadzających gruczołów łojowych, a na to miejsce dostaje się maść z substancją leczniczą, która wchłania się przez nabłonek gruczołowy, a następnie przez liczne naczynia krwionośne oplatające gruczoły dostaje się do krążenia żylnego i chłonnego.

Dla uzyskania właściwego działania leczniczego należy uwzględnić również stan skóry chorego. Dla osób z nadmiernym wydzielaniem gruczołów łojowych i potowych podłoża typu lipożeli są mało odpowiednie, podobnie jak emulsje typu W/O. Właściwe natomiast są hydrożele, pudry płynne iiji-ne podłoża hydrofitowe. Dla osób, u których wydzielanie gruczołów łojowych i potowych jest minimalne (skóra sucha) odpowiednie są lipożele

Pozanaczynicrwe podawanie leków 189