str)1

Modele wychowania

rozdział piąty

291

nakazy i zakazy oraz tabu i reguły. Do struktur w węższym znaczeniu należą także socjologiczne i instytucjonalne uwarunkowania. Socjologiczne odnoszą się do środowiska, a instytucjonalne czynią z miejsca wychowania zorganizowane i profesjonalne środowisko wychowania, w którym nakazy prawne i gospodarcze są na pierwszym planie oraz gdzie sposoby podejmowania decyzji i kompetencje podlegają społecznej regulacji.

■ Poziom interakcyjny reprezentuje realną dynamikę procesu wychowania. Decydujący przy tym jest fakt, że jedno wydarzenie wywołuje inne, wpływa na nie i je zmienia. Dy-

I 5.2. Wychowanie w ramach

► 5.2.1. Podstawy teorii

I 5.2.111. Teorie wychowania jako próby wyjaśnienia i zrozumienia wychowania Teorie wychowania, które powstały na bazie obserwacji, diagnoz i eksperymentów, są ilościowymi zbiorami danych o empirycznej i logicznej budowie. Teorie w ramach nauki o wychowaniu opierające się na naukach przyrodniczych próbują stworzyć terminologię ukierunkowaną na konkrety. Stosowany przy tym teoretyczny język musi zostać sprawdzony pod względem obiektywności i intersubiektywności przez własny system. Obie zasady znajdują zastosowanie w logice badań empiryczno-analitycznych. Ich celem jest wyjaśnianie faktów za pomocą prawidłowości leżących u ich podstaw. Przy tym istnieje zawsze kontekst odkrycia, weryfikacji i odpowiedzialności³⁶. Bierze on swój początek w problemie o pewnym ogólnym znaczeniu, następnie próbuje za pomocą związków teoretycznych tworzyć hipotezy, których pojęcia muszą zostać zdefiniowane. Później stosowane są metody zdobywania danych, oceny i interpretacji, w celu sformułowania hipotez dotyczących zasad (na przykład w postaci prognoz i teorii). W pierwszej kolejności wyjaśnia się fakty zgodnie

namika jest więc konstrukcją umożliwiającą wzajemną jakościową wymianę właściwości zewnątrz- i wewnątrzpodmiotowych. Poziom ten jest podstawą następowania i przemijania wydarzeń, relacji, wyobrażenia o wartościach, postaw i opinii.

■ Poziom systemowy tworzy dynamiczne tło wszystkich częściowych poziomów, które nawiązują ze sobą kontakt w wyniku interakcji. Merytorycznie poziom ten określa pole napięcia pomiędzy jednostką, społeczeństwem i kulturą. Poziom systemowy stanowi również pomost pomiędzy kątem widzenia współzależności i interakcji.

nauki i teorii

z przyjętą w naukach przyrodniczych koncepcją metodologiczną i zasadą rozdzielenia podmiotu i przedmiotu badań. Naukowcy chcą podchodzić do faktów z możliwie wysokim stopniem obiektywności i stosują metody, w ramach których jest to możliwe. Do głosu powinny dochodzić te metody poznania, które wykluczają człowieka z jego subiektywnym postrzeganiem i jego uprzedzeniami, aby można było spojrzeć na problem w jego czystej postaci. Empiryczne badania socjologiczne opierają się głównie na metodach obserwacji, eksperymentu i konsultacji (obok metod statystycznych).

W centrum tworzenia teorii humanistycznych znajduje się troska o rozumienie w przeciwieństwie do wyjaśniania. Rozumienie rekonstruuje zależności, które unikają bezpośredniego empirycznego postrzegania i czystej logicznej analizy³⁷. Zależnościami są na przykład tła historyczne, za pomocą których można lepiej ująć teraźniejszość na podstawie przeszłości. Są to także starania znalezienia zabezpieczonych interpretacji symboliki językowej i ich znaczenia oraz ujęcia fenotypu sytuacji i odbywających się w nich interakcji. Za tym kiyje się własny sposób postrzegania obiektywności, wyrażający się w opisach i ujmujący teoretycznie relacje uchodzące za

⁵⁶    (. Friedrichs, Methoden empirischer Sozialforschung, Reinbek b. Hamburg: Rowohlt 1974, s. 51; H. Hierdeis, Basi-swissen Padagogik. Eine proxubezogene Einfuhrung, Miinchen: Moderne Ges. 1976, t. I, s. 53.

⁵⁷    H. Danner, Methoden geisteswissenschaftlicher Padagogik, Miinchen: Reinhardt 1979, s. 17-28.