str11

Modele wychowania rozdział piąty 311

chowania społecznego i etyczności. Pomoc ta wspiera również duchową mobilność i kreatywność w postaci elastyczności i umiejętności rozwiązywania problemów, a także umiejętność zachowania krytycznego dystansu.

Włączone tu pojęcie kształcenia jest zarówno dalece rozpowszechnione, jak i rozdwojone oraz przestarzałe. Musimy zrezygnować z przedstawienia jego historycznego rozwoju, od Wilhelma Humboldta do teraźniejszości. W języku potocznym człowiek wykształcony to porządny człowiek, który wiele wie. Wykształcenie jest więc związane z posiadaniem ogólnej wiedzy na różne tematy, jak historia, polityka, muzyka, sztuka, kultura i tak dalej, i idzie w parze z obrazem w postaci zarysu, myślenia kontekstowego, umiejętności językowych i myślenia abstrakcyjnego. Bez minimalnego wykształcenia aktywne przeżycie w społeczeństwie nie jest właściwie możliwe. Jednakże pogląd, jakoby wykształcenie gwarantowało społeczne pięcie się po szczeblach kariery, nie dał jeszcze żadnemu taksówkarzowi z doktoratem odpowiedniej pracy.

I 5.3.1.3. Stanowisko krytyczne

■Sodna pochwały efektywność pedagogiki pomosty w enkulturacji jako pedagogiki dostosowaw-F czej i pedagogiki integracji przez kształcenie ma

(w dwie strony medalu. Jedna wskazuje możliwość f ukierunkowania społecznego i prowadzi do ogólnego poszanowania różnorodności szans rozwoju społecznego w toku edukacji szkolnej. Druga zaś pokazuje niedotrzymanie kroku przez tych, którzy - wykluczeni nie ze swojej winy — spadają ze „szczebli” postępu społecznego, ponieważ nie mogą lub nie chcą zdobywać wymaganych i oczekiwanych osiągnięć. Krytyka pedagogiki enkulturacji pochodzi zazwyczaj ze strony antypedago-gów, przede wszystkim od pedagogiki emancypacyjnej, i powstała dopiero jako kontrapunkty wobec niej. Ponieważ tylko opisujemy ten model, krytyka może zostać jedynie wymieniona i zachęcać do refleksji. Jest ona głównie skierowana przeciw następującym pojęciom i kontekstom:

► Dostosowanie rozszerza wprawdzie kompetencje, wytwarza jednak poprzez spira

lę osiągnięć także przegranych i samotników. Ich odizolowanie natomiast prowadzi z powodu idei dopasowania nie do integracji, a poprzez to do asymilacji kulturowej, ale raczej do umocnienia się idei dopasowania do społeczeństwa, szczególnie do społeczeństwa wydajnego. W podobny sposób elita wydajności zawęża osiągnięcia osób spoza elit. Powstaje błędne koło: edukacja staje się miejscem wytwarzającym konkurencję.

► Katalog wymagań i celów uczenia się, na przykład program nauczania, jest przygotowywany ponad głowami tych, których dotyczy. Często nie mają oni wpływu na to, czego i jak mają się uczyć. Są manipulowani.

► Treściom nauki zarzuca się formalizm: uczymy się nie dla życia, ale dla szkoły. To znaczy, że formalne umiejętności poznawcze są ważniejsze niż na przykład społeczne. Od wiedzy, którą można zastosować technologicznie (zazwyczaj jest to wiedza formalna), wychodzi nie tylko fascynacja, ale także władza panowania nad rzeczami. Za tym kryje się życzenie posiadania klucza do rozwiązania problemów.

► Społeczne i etyczne wymiary celów uczenia się stanowią jedynie alibi. Nie mogą być objęte pedagogiką pomocy w przystosowaniu do kultury, ponieważ nie pasują do dających się ocenić treści kształcenia. Pedagogika dochodzi tu do granicy własnej umiejętności działania.

► Społeczeństwo konsumpcyjne już na tyle uwewnętrzniło perfekcjonizm techniczny, że w środowisku edukacyjnym wartość posiada jedynie to, co najbardziej subtelne i najdoskonalsze. Zajęcia dydaktyczne bez rzutnika, bez kolorowych folii, bez tablic, bez wykorzystania filmów i prezentacji przygotowanych w PowerPoincie są prawie nie do pomyślenia. Coś napisane źle na tablicy wydawałoby się niegoto-we i nieprofesjonalne, nawet jeżeli na perfekcyjnie zaaranżowanej folii napisane byłoby to samo, co na tablicy kredą. Wydaje się, że decydujące nie są już treści, ale jedynie fasady prezentacji w połączeniu