str09

Modele wychowania ro/diiał piąty 309

czony wyjaśniają złożony kontekst. Podstawą jest tu rozumienie i pojmowanie życia codziennego, które jest wystarczająco atrakcyjne i nie musi być dalej objaśniane. Z reguły środki te są symulacjami i zastępują rzeczywistość. Bazując na zaufaniu, konkretyzują i sprowadzają do rzeczy to, co abstrakcyjne. Znalezienie odpowiednich środków, podobnie jak i metod, nie jest łatwe. Zawsze trzeba pytać, czy wybrane medium jest faktycznie przykładem tego, co chcemy pokazać. Idąc dalej, trzeba zapytać, czy dane medium jest wystarczająco atrakcyjne, aby móc funkcjonować jako zastąpienie doświadczenia. Główną zasadą jest tu: im bardziej perfekcyjnie i profesjonalnie zaprezentowana jest symulacja, tym lepsze są działania wspierające, które powinny być mniej pasywne i mniej ukierunkowane na konsumpcję. Działamy zaś za pomocą dotyku.

► Także ćwiczenia, jak gry z podziałem na role, gry związane z planowaniem, wycieczki i zaplanowane akcje są pomocami

naukowymi. Przede wszystkim są one wykorzystywane w pracy w grupach po to, aby poznać konteksty związane z treścią i grupą. Dają one każdej jednostce szansę zrealizowania swojej wiedzy w sfingowanej sytuacji i skontrolowania jej przez obserwacje (na przykład przez nagranie wideo). Podczas gdy gra z podziałem na role pokazuje sposoby zachowania w różnych rolach, gry związane z planowaniem symulują konkretne sytuacje, aby uzyskać wiedzę na temat procesu i podejmowania decyzji. Kto gra z młodzieżą, na przykład w grę z podziałem na role na temat rozmowy kwalifikacyjnej, czyni to, aby uświadomić sposoby zachowania i ich konsekwencje. Sfingowana sytuacja jest odgrywana w celu znalezienia recepty na sukces.

■ Pomoc w przystosowaniu do kultury dokonuje się w instytucjach edukacyjnych. Wychowanie jako pomoc w uczeniu się zajmuje chyba największą część praktyki pedagogicznej. Sięga

KONTEKSTY

Pedagog Maria Montessori odkryła w swojej pracy integracyjnej z dziećmi upośledzonymi pomoce dydaktyczne, które do dzisiaj są stosowane prawie we wszystkich przedszkolach i typach szkół w różnych formach, przede wszystkim oczywiście w placówkach Montessori. Materiały te wspierają wrażliwość uczniów. Są to między innymi geometryczne figury o różnej formie, wielkości i barwie. Najbardziej znanym przykładem jest wieża składająca się z coraz mniejszych kostek. Do dzisiaj przemysł zabawkarski wypuścił wiele wariacji tej zabawki (od Playmobil po Lego). Fakt, że materiały te są geometryczne (a nie na przykład bezkształtne), stanowi o ich funkcji sprzyjającej nauce. Przez dotykanie (ale także przez wkładanie do buzi) dzieci uczą się konturów przedmiotu, a więc jego formalnych cech kształtu i barwy. Poprzez dotyk doświadczenia są absorbowane i przyjmowane jako wzory, które mają prowadzić do zdobycia podstawowych umiejętności i zróżnicowanego pojmowania świata. Z rozszerzoną umiejętnością pojmowania idzie w parze umiejętność rozróżniania, a na tej podstawie może tworzyć się logiczne myślenie. Z tym związane jest wyobrażenie, że ci, którzy odpowiednio wcześnie byli ukierunkowani, łatwiej rozumieją złożone konteksty. Tutaj również działa już wymieniona wcześniej zasada dydaktyczna przykładu: to, co raz zostało wypracowane na typowym przykładzie, można przenieść na inne rzeczy. Podstawą przenoszenia jest repertuar formalnych umiejętności, jak na przykład umiejętność odróżniania linii od płaszczyzn, nazywania form i barw. Celem jest opanowanie technik logicznego myślenia, liczenia, czytania i pisania. Również dostępne w sklepach materiały budowlane i eksperymentalne mają tę samą funkcję: trzeba najpierw dowiedzieć się na ich temat podstawowych rzeczy, aby później mieć lepszy dostęp do faktów fizycznych, chemicznych, biologicznych, geograficznych i historycznych. Od Marii Montessori pochodzą także znane pojęcia wrażliwych faz uczenia się, nawiązujące do cielesnych, duchowych i emocjonalnych etapów rozwoju dzieci, jak również metodyczno-dydaktyczne wskazówki na temat przygotowania otoczenia, które jest miejscem nauki.