str)3

Modele wychowania roithiM piąty 293

kazu informacji, kontekstów sensu i znaczenia, leżeli połączą się dźwięki, może powstać słowo, letórc staje się pojęciem, jeśli należy do niego wyobrażenie w postaci pytania, co oznacza to słowo. Pojęcia są więc słowami z przynależnością semantyczną, z której wynika ich znaczenie.

Pojęcia „semantyka” i „semantyczny” oznaczają horyzont znaczeniowy słowa. Kwestia, skąd pochodzą znaczenia słów i zdań, nie została do tej poty obszernie wyjaśniona. Każde słowo ma jednocześnie jedno i wiele znaczeń. Umiejętność zrozumienia różnicy jest osiągnięciem semantycznym, którego pochodzenie jest widziane w różny sposób:

►    Znaczenia powstają dzięki danemu (specyficznie dla kultury) użyciu, a więc dzięki interakcji, czyli współdziałaniu w danej wspólnocie językowej (i jej common sense).

►    Znaczenia powstają dzięki specyficznej strukturze gramatyczno-logicznej, a więc przez współudział w danej gramatyce i jej regułach.

►    Znaczenia powstają dzięki technicznej, nie-dającej się naśladować, kompetencji językowej i jej duchowemu oraz kreatywnemu źródłu. Dlatego też dotychczas nie udaje się komputerom kopiującym mózg ludzki zrozumieć znaczenia kontekstu kreatywnego.

Systematyka związku słowa „wychowanie” i jego znaczenia jest możliwa dzięki poznawczo--teoretycznej konstrukcji płaszczyzn odbicia i odzwierciedlenia. Słowa odzwierciedlają konkretne i abstrakcyjne wycinki świata wewnętrznego i zewnętrznego. Umożliwia to przyporządkowanie pojęć do tego, co odbijają. Płaszczyzny odbicia należą do wnętrza i zewnętrza subiektywnego, to znaczy konstruują zasadniczo podział na podmiot i obiekt. To, co dzieje się poza nami w tak zwanej rzeczywistości, można udowodnić empirycznie. To, co znajduje się w nas, w naszej psychice, w naszym poznaniu, w naszym subiektywnym świecie uczuć i życia, trzeba uzyskać przez indukcję, na przykład w formie konstruktywnych podstaw wyjaśnienia.

Poniżej zostaną podane najważniejsze dla pojęcia wychowania płaszczyzny odzwierciedlenia i odbicia:

► Płaszczyzna predykacji. Reprezentują ją słowa i pojęcia, dla których istnieje konkretny obiekt lub przykład bądź przeciwieństwo³⁹. Ponieważ tak jest, słowa i pojęcia można wprowadzić również poprzez działania pokazowe (deiktyczne i przykładowe), na przykład wskazując palcem na rzutnik i mówiąc: „To jest rzutnik”. Dzieje się to dopóty, dopóki większość pewnej wspólnoty językowej nie zacznie stosować innego słowa. Realna postać przykładów może się w dużej mierze zmieniać - nie wszystkie rzutniki wyglądają tak samo — jednak w ten sam sposób działają. Słowa, które odzwierciedlają konkretny, dający się pokazać obiekt, nazywane są predykatami. Wychowanie jest określane jako predykat, gdy mówi się na przykład: „Sytuacja X jest typowym przykładem wychowania”. W tym wypadku słowo reprezentuje dane fakty, na przykład konkretne formy języka i interakcji osób wychowujących.

Zapamiętaj

W nauce empiryczno-analitycznej predykcja jest niezastąpiona. Choćby w metodzie obserwacji naukowej to, co ma być obserwowane, należy rozłożyć na dające się obserwować (deiktyczne) cechy, czyli predykaty. W pracy pedagogicznej predykcja jest ważnym, często trudnym momentem, przede wszystkim tam, gdzie chodzi o znalezienie odpowiedniego przykładu dla pojęcia. Określone grupy lub osoby opierają swoją wiedzę na definiowaniu tego, które przykłady są uznawane, a wtedy predykcje prowadzą do piętnowania. Tutaj wyraźnie widoczne staje się to, jak wielka jest konieczność spojrzenia na ustalenia pojęciowe w sposób społeczno-krytyczny.

⁵⁹ W. Kamlah, P. Lorenzen, Logische Propadeutik, Mannheim: Mannheim 1967.