WSP J POLN254181

Sambfir, J<zyk polski »• świetle statystyki

506

Pojawienie się wśród najczęstszych liter)” i wynika z wielości jej funkcji (oznaczanie głoski h! oraz wskazywanie na miękkość poprzedzających spółgłosek), z kolei najczęstsze pary literowe wynikają ze struktury najczęstszej w badanym tekście sekwencji trójliterowej nie. Dane te wykorzystamy niżej przy omówieniu dwóch typów ważnych eksperymentów, dzięki którym można ujawnić różny stopień entropii i redundancji elementów języka.

Entropia i redundancja w języku. Polszczyzna jako język spółgoskowy

Na prostym przykładzie można łatwo się przekonać, że w polskim tekście pisanym o wiele łatwiej dadzą się zrekonstruować opuszczone („zdeformowane”) liter)” samogłoskowe aniżeli spółgłoskowe (kreskami oddzielono poszczególne wyrazy):

(a)    tekst bez spółgłosek: /.e... /.e. / .a.o..o.e. /..y.a.y /\a..o/

(b)    tekst bez samogłosek: /t.kst/b.z/s.m.gf.s.k Ici.l.m. H.twJ.

Rekonstrukcja zdania, bardzo trudna w wypadku (a), a niemal natychmiastowa w wypadku (b), dowodzi, że samogłoski są w polskim tekście bardzo łatwo przewidywalne na podstawie kontekstu., mają więc dużą redundancję, a małą entropię. Przewidywalność spółgłosek jest o wiele mniejsza, a więc mniejsza jest ich redundancja, większa zaś entropia. Informacja w teorii informacji rozumiana jest jako miara niepewności co do zajścia danego sygnału (np. litery, fonemu). Entropia jest to przeciętna ilość informacji przypadająca na 1 sygnał, a jej jednostką jest 1 bit, czyli ilość informacji, jaką niesie jeden z dwu sygnałów jednakowo prawdopodobnych (bardziej wyczerpujące dane na temat zastosowań teorii informacji w^r językoznawstwie w: Hammerl, Sambor, 1990, rozdz. 4).

Struktura informacyjna tekstu

Pojęcie entropii można wykorzystać także do wyznaczania granic elementów tekstu (np. wyrazów, morfemów, sylab), przeprowadzając znany eksperyment psycholingwistyczny, który polega na odgadywaniu przez respondenta kolejnych liter (lub fonemów-) tekstu. Miarą entropii jest liczba pytań typu „czy”, jakie potrzebne są do odgadnięcia kolejnej liter)”, a granice między elementami tekstu wyznacza styk minimalnej i maksymalnej entropii. Pytania mogą być chaotyczne bądź zadawane w sposób systemowy”. Ta-