WSP J POLN2541

318

AiUiruż Mttrut Lewicki, Anrut P.tjdztńsh:, Fraze-oloęi

czouy bez selekcji’, ślepy i głuchy> na coś ‘nie zmieniający swego postępowania mimo (czyichś rad, przestróg lub pogróżek)'. Tak zbudowane frazeolo-gizmy odmieniają się i mogą określać tylko rzeczowniki. Wyrażenia, których głównymi członami są przysłówki lub imiesłowy przysłówkowe, pełnią zgodnie ze swą budową funkcję określeń czasowników, np.: jako tako, krótko i węzłowato, chcąc nie chcąc. Większość wyrażeń określających nie ma jednak morfologicznie określonego zakresu użycia, rozstrzygają o mm normy zwyczajowe właściwe każdemu frazeologizmowi indywidualnie, np.: psim stadem (osiągnął coś, zdobył coś) jest wyłącznie określeniem czasowników, a całą gębą (żołnierz, student) - określeniem rzeczowników. Wiele wyrażeń, nawet jeśli podstawowo używa się ich jako określeń czasowników, może wystąpić w pozycji adnominalnej, np.: olrraził się na amen - obraza na amen, odezwał się ni w pięć, ni w dziewięć - odzywka ni w pięć, ni w dziewięć.

Do wyrażeń określających zaliczamy również wyrażenia porównawcze, np.: (cicho) jak makiem zasiał, (brzydki) jak grzech śmiertelny, (goły) jak święty turecki.

Wskaźniki frazeologiczne to frazeologizmy pełniące funkcje pomocnicze - przyimkow, np.: w związku z czymś, w ramach czegoś, w oparciu o coś; spójników, np.: zarówno... jak i..., bądź... bądź...; partykuł, np.: że też... ‘uważam za bardzo niedobre, że...’ (że też musiało ci się to przytrafić!), tez mi coś ‘coś jest tak mało podobne do tego, co się tak nazywa, że nie powinno się używać tej nazwy' (też mi pieniądze, więcej dziadowi daję; tez mi przygoda!}. Partykuły frazeologiczne są często zbliżone do fraz (por. dopowiedzenia oznaczające potwierdzenie: rzecz jasna, otóż to oraz zaprzeczenie wręcz przeciwnie).

Wskaźniki frazeologiczne są słabo zbadaną częścią zasobu słownikowego. Niektórzy badacze usuwają je poza zakres frazeologii, ponieważ niejasne są kryteria odróżniania utrwalonych wskaźników frazeologicznych od przypadkowych zbitek wyrazowych.

W polskiej tradycji językoznawczej jest stosowana również inna klasyfikacja związków frazeologicznych, zaproponowana przez Stanisława Skorupkę. Dzieląc związki frazeologiczne na frazy, zwroty i wyrażenia, przyjmował on za podstawę budowę tych związków. Frazą nazywał zespół wyrazowy złożony z członów' rzeczownikowych i czasownikowych, mający postać zdania, zwrotem - zespół wyrazów, w którym człon podstawowy ma charakter w-erbaLny, natomiast wyrażeniem - zespół wyrazów mający charakter nominalny.

Przedstawiając funkcjonalno-gramatyczną strukturę zasobu frazeologicznego, posłużyliśmy się jako przykładami trazeologizmami najbardziej nieregularnymi. Są one związkami idiom a tyczny mi lub idiomami. Charakteryzują się tym, że ich utrwalone znaczenie jest zupełnie inne niż to, które wynika ze znaczeń członów składowych. Niekiedy w składzie