CCF20090702070

140 Idea Boga

6. ZNACZENIE PROFETYCZNE

18° W powyższym opisie nie chodziło o transcendentalny warunek nie wiadomo jakiego doświadczenia etycznego. Etyka jako zastępowanie sobą Innego - jako oddanie bez reszty - zrywa z jednością transcendentalnej apercepcji, będącej warunkiem wszelkiego bytu i wszelkiego doświadczenia. Jako bez-interesowność w radykalnym sensie etyka znaczy nieprawdopodobny obszar, na którym Nieskończoność wchodzi w relację ze skończonością, nie tylko nie zatracając w tej relacji swojego nieskończonego charakteru, ale zgoła dopiero dzięki niej dziejąc się jako Nieskończoność i jako przebudzenie. Nieskończoność transcenduje się w skończonośd, przechodzi przez skończoność, nie odsłaniając się przede mną, lecz nakazując mi zwrócić się w stronę bliźniego. Ten nakaz wkrada się do mnie jak złodziej, forsując drzwi świadomości; tworzy ranę, która absolutnie mnie zaskakuje już zawsze przeszłą w przeszłości nigdy nieobecnej i pozostaje niewyobrażalna.

Tę intrygę nieskończoności, dzięki której staję się twórcą tego, czego nasłuchuję, można nazwać natchnieniem. Poprzedza ono jedność apercepcji i stanowi samą psychicz-ność duszy. Inspiracja, czyli proroctwo, w którym mówi przeze mnie to, co wyrażam. „Gdy Jahwe Pan przemówi, któż nie będzie prorokować?”²⁷, mówi Amos, porównując reakcję profetyczną do bierności strachu, jaki ogarnia człowieka, gdy słyszy ryczenie lwa. Prorokowanie jako czyste świadectwo; czyste, bo wcześniejsze od wszelkiego poznania (odsłonięcia): podporządkowanie się rozkazowi, wcześniejsze od wysłuchania rozkazu. Anachronizm, który -wedle odzyskiwalnego czasu reminiscencji - jest nie mniej paradoksalny niż przepowiadanie przyszłości. To w prorokowaniu dzieje się i budzi Nieskończoność, czyli transcendencja, która odrzuca obiektywizację i dialog, która znaczy w sposób etyczny. Znaczy w sensie, w jakim mówimy o znaczeniu rozkazu: nakazuje.

³¹ Księga Amosa, 3, 8.

19° Chociaż kontury świadectwa profetycznego rysujemy poza filozofią, w której transcendencja zawsze podlega redukcji, nie znaczy to, że wchodzimy na ruchome piaski doświadczenia religijnego. Twierdzenie, że podmiotowość jest świątynią lub teatrem transcendencji i że transcendencja jest zrozumiała w sensie etycznym, z pewnością nie kłóci się z ideą Dobra wyższego nad byt. Idea ta zapewnia godność filozoficzną zamiarowi oddzielenia tego, co w sensie znaczące, od ukazywania się albo obecności bytu. Można się jednak zastanawiać, czy filozofia zachodnia pozostała wierna takiemu platonizmowi. Odkryła ona sensowność w koniunkcji członów, które są wzajem określone i wzajemnie się oznaczają; dopiero taki byt, stematyzowa-ny i obecny, stawał się dla niej jasny. Elementem znaczącym stała się jasność tego, co widoczne. Tym, co ze znaczenia czyni znaczenie, jest struktura: jedno-za-drugie. Ale w miarę jak oba człony łączą się w całość, w miarę jak nawet ich historia tworzy system, znaczenie znaczenia utożsamia się z widzialnością, immanencją i ontologią.

W powyższych rozważaniach transcendencja jako etyczna relacja jeden-za-drugiego przedstawiona została jako właściwy element znaczący, jako źródłowa sensowność²⁸. Struktura sensowności rysuje się w etycznym „jeden-za--drugiego”, tworząc znaczenie wcześniejsze od znaczenia wszystkich terminów powiązanych w ramach systemu. Czy zresztą to znaczenie, starsze niż jakikolwiek rysunek, może się zarysować? Gdzie indziej pokazałem, jak, wychodząc od tej królewskiej sensowności, powstaje system i filozofia; w tym miejscu nie będziemy się już tym zajmować²⁹.

Sensowność transcendencji nie ma charakteru ontologi-cznego. Transcendencji Boga nie można wypowiedzieć ani pomyśleć w języku bytu, stanowiącym żywioł filozofii, poza którym rozciąga się dla niej już tylko noc. Ale przepaść między sensownością filozoficzną a tym, co wykracza poza byt, czyli sprzeczność, jaką byłoby rozumienie Nieskończoności, nie znaczy, że Bóg nie ma sensu. Ten

^ss Godny uwag jest fakt, że słowo „znaczenie” (signifiance) ma empiryczny sens: zwracanie na kogoś uwagi.

^ao Zob. Autrement qu’£tre..., s. 59 i 195.