Gennep Obrz�dy przej�cia5

Raz¹r widzi w niej obrzęd oczyszczenia¹⁰. Thomson uważa, że biczowanie #na na cału przekazanie ciału ofiary za pośrednictwem narzędzia, którym dokonuje się chłosty, sity i wiialności drzewa (orzechowca) lub zwierzęcia (kozła lub kozy), ntinerh przyjmuje tę teorię i określa biczowanie jako „obrzęd komunii", co ja na¹ zywsm rytuałem włączenia. Interpretacja ta wydaje się słuszna także w przypadku luperfcattów oraz dorocznej chłosty przed posągiem Artemidy Ortii. Biczowanie jest ważnym elementem ceremonii inicjacji (zob. opisane w rozdziale 6 obrzędy Indian Zuni)® i ma to samo znaczenie, co rytuał wymierzenia ciosu maczu¹ gą w głowę osoby przyjmowanej do klanu totemicznego, rodziny czy świata zmarłych¹' Trzeba jednak zaznaczyć, że w niektórych przypadkach (Liberia Kongo) biczowanie (i bicie w ogóle) może być traktowane jako fizyczny akt obrzędowy wyłączenia z poprzedniego środowiska, równoznaczny z łamaniem, zrywaniem lub przecinaniem. Przypominam też. że rytuał uderzania w jakiś przedmiot jest aktem dosyć rozpowszechnionym. Na przykład pośród obrzędów brania w posiadanie znajdują sfę rytuały „tłuczenia w ziemię" lub „wybijania gra-nta"¹¹.

(6) Pierwszy raz. „Uczy się tylko pierwszy raz" - stwierdza ludowa mądrość Ma ona wymiar uniwersalny. Na całym świecie odnajdujemy ją w postaci różnie wyrażanych obrzędów. Jak wielokrotnie mieliśmy okazję zauważyć, rytuały przejścia występują w pełnym kształcie jedynie wtedy, gdy mamy do Czynienia z pierwszym przejściem z jednej kategorii do drugiej, z jednej sytuacji do innej. Aby nie przeładować tej i tak już dosyć obszernej książki, pozwolę sobie tylko na kuka przykładów. Przypominam, że do grupy tej należą wszelkie obrzędy inauguracyjne (inauguracja domu. świątyni, wioski, miasta itp.). Zawierają one ceremonie wyłączenia z rzeczywistości profanum oraz objęcie w posiadanie i poświęcenie danego obiektu, na które z kolei składają się takie rytuały, jak rytuały ochronne, przebłagalne. Jednak ich prawdziwa struktura jest strukturą obrzędów przejścia, bardzo widoczną zwłaszcza w obrzędzie pierwszego wejścia, przeznaczonym na przykład dla obcych. Wystarczy, że zostanie on raz odprawiony. a można już bez przeszkód i ograniczeń wchodzić do danego miejsca I z mego wychodzić. Pierwsza dążą I pierwszy poród mają rytualnie największe znaczenie, choć czynniki medyczne oraz higieniczne raczej nie skłaniają do szczególnego wyróżniania ich na tle kolejnych. Narodziny pierwszego dziecka, a zwłaszcza syna. są także najważniejsze, ale w tym przypadku znajdujemy

_(f|w Kwestiach prawnych (prawo starszeństwa i płerworództwa)

I i^eptMtizyżyny. pierwszy ząb. pierwszy .dorosły* posiłek, pierwszy krok \urrt miesiączka. Ile okaz)!, tyle ceremonii - różnych co do formy, choć Wen •cznyche jeśli chodzi o meritum, i niezwykle podobnych pod względem sche-I pierwsze zaręczyny są bez wątpienia ważniejsze od kolejnych I po-| jsacfcnie wiadomo, jaka hańba spada na dziewczynę w przypadku ich zerwa-I * Pierwszy stosunek ma dla kobiety znaczenie rytualne, skąd bierze źródło eds sana obrzędów związanych z utratą dziewictwa. Najważniejsze jest także perwsze małżeństwo, jednak nie tylko z powodu utraconego dziewictwa WwMfci społecznościach mamy bowiem do czynienia z przedmałżeńskim okre-| isti przejściowym, gdy dziewczyna spótkuje z wieloma młodymi ludźmi (domy wspólnotowe na Filipinach) lub oblubienicę oddaje się narzeczonemu dopiero po wcześniejszej dettoracji. O wadze pierwszego małżeństwa świadczy między innymi takt, że ceremonie kolejnych małżeństw - rozwódki lub wdowy - ulega-l^B- lotnemu uproszczeniu (albo nawet ośmieszeniu). 2 takim przypadkiem ^sfy^kamY *** na przykład w Warkali. Poniżej zacytuję obserwacje przeprawa-^dzQf'⁸ *^an* P^aez Samuela Biamay, ponieważ maja one charakter dosyć uniwersalny.

W Warkali można wyróżnić cztery kategorie małżeństw:

(1) Małżeństwo zawarte między dwojgiem młodych ludzi, toórzy wcześn*oj n»-Qdy nie brali ślubu. Podczas uroczystości poprzedzających ślub ■ towarzyszących mu ęsłan). narzeczonego nazywa się asi. a narzeczoną tester lub raseC-

P) Małżeństwo zawarte między wdowcem albo rozwodnAaem (jedno- lub wie-kśaotnym) a młodą dziewicą. Jest to ślub między fiumaud a taseft.

(3) Małżeństwo zawarte między młodym człowiekiem, który wcześnie! nikogo nie poślubił (asfi), a wdową lub rozwódką (tamen/ń

W Małżeństwo dwojga ludzi, z których każde Już taedyS brało skib.

Zależnie od kategorii zabawy ł uczty towarzysząca bubom »ą coraz mn*j wy-stawne i coraz mniej gośd bierze w nich udział Pierwszą kategorię traktuje się jako Pełnowartościowy ślub. ostatnią zaś jako zwykłą formalność, nie interesującą nikogo poza przyszłymi małżonkami".

Dodam jeszcze, że w społeczeństwach pofcgymcznych pierwsza żona ma bardzo jasno określony, wyższy status niż pozostałe. U potendrycznych Tedów³⁰pierwsze ojcostwo wyznacza miejsce kolejnym, a u połłgynłcznych Sakaławan mąż odprawia specjalny rytuał, by potwierdzić, że jest ojcem pierwszego dziecka, co pozwała mu być ojcem następnych³¹ Zdarza się. ze to właśnie narodziny

■ Samuel Biamay fmus sur b oiatecte herbem Om Ouo/gla. Pans 1908. aneks

• zob. Wiliam Halso Rtvcr» Rtoars. Thm Teobs. London 1006. S. 322.517

*• Zob- A. Walon, ma Safcateva. .The Antananarwo and Madagaaoar Annuoi Mags-

tfN’ 10B4. L •. a 63-Ó4

Zbb. James Oeorge Frezer, Tho Gotden Bough, L 2. s. 149 t naat.

* Zob. 8. 95-96 mniejszej książki oraz Hutton Webster. PrimWve Smcrot Tnrmw.

New York 1908, a. 113

■'Zob. a. 166 mniejszej książki.

— Zob- John Brend. OOeerwaaona oo thm Popular Antiqużttes ot Ornat Brttmm, i. I.łoe-don 1900. rozdziel 36; watem Warde Fowler. The Roman Fmattymłm on thm P&riori ot the ftopubHc. London 1889. a 319.

Gennep Obrz�dy przej�cia5

Gennep Obrz�dy przej�cia5

Gennep Obrz�dy przej�cia5

Gennep Obrz�dy przej�cia5