P1100478

cowania stały się nazwy osobowe występujące w zapisach z XV, XVI i XVII wieku, niedziedziczne, które były prototypami późniejszego nazwiska, z pochodzenia nazwy odapelatywne (ocharakterze przezwiska), od nazw zawodu lub funkcji administracyjnej czy społecznej, różnego typu formy odimienne, a także nazwy odmiejsco-we. Podstawę materiałową pracy Z. Abramowicz, L. Citko i L. Da-cewicz stanowi głównie materiał historyczny wyselekcjonowany z kilkudziesięciu tysięcy zapisów.

W Słowniku nazw osobowych i elementów identyfikacyjnych Sądecczyzny XV-XVII w. J. Bubak przedstawił elementy identyfikacyjne ludzi, czyli imiona, nazwiska, przezwiska, przydomki, które w danym momencie nie spełniały warunków, aby je uznać za nazwiska, ale ukazywały proces ich kształtowania się. Autor zbudował swój Słownik w oparciu o 38 rękopiśmiennych i dwa drukowane źródła z lat 1488-1700.

K. Rymut wydał niedawno ogromny, bo liczący dziesięć tomów Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych i jednotomowy Słownik imion współcześnie w Polsce używanych. W pierwszym z nich zostały zestawione nazwiska osób posiadających polskie obywatelstwo i mieszkających w Polsce w końcu 1990 r. Wykaz tych nazwisk został sporządzony na podstawie materiałów zgromadzonych w Rządowym Centrum Informacyjnym PESEL według stanu banku danych z końca 1990 r. Z tego słownika dowiadujemy się na przykład, że nazwisko Aaa nosi w Polsce dwie osoby, jedna z nich mieszka w byłym województwie warszawskim, a druga w białostockim (informacja z końca 1990r.)

Artykuł hasłowy w tym słowniku wygląda następująco:

Hermacki 16, Ka: 7, Kr : 9

Na pierwszym miejscu występuje nazwisko, po nim ^liczba wskazująca, ile razy dane nazwisko zostało odnotowane w banku danych, po przecinku podano skrót literowy województwa, po dwukropku ilość poświadczeń w tym województwie, następnie po prze-

cinku ewentualny, kolejny skrót nazwy następnego województwa itd. Z hasła wynika więc, że nazwisko Hennacki zostało odnotowane w banku danych 16 razy, w tym w województwie katowickim 7 razy, a w krakowskim 9.

Dane liczbowe dla każdego współcześnie w Polsce używanego nazwiska zawarte w tym słowniku mogą być interesujące nie tylko dla nosiciela danego nazwiska czy np. zaprzyjaźnionych z nim osób.

Na podstawie słownika można będzie np. zestawić listę frekwen-cyjną prawie wszystkich nazwisk polskich. Z pobieżnych tylko obserwacji wynika np., że nazwisko Kowalski nie jest dziś w Polsce tak popularne, jak np. nazwisko Nowak. Kowalskich jest dziś w Polsce 131 940, a Nowaków 220 217⁶⁵.

B. Kreja wykorzystał dane omówionego wyżej słownika, dotyczące frekwencji nazwisk w byłym województwie gdańskim, zestawiając Księgę nazwisk ziemi gdańskiej. Opracowanie to zostało poświęcone nazwiskom gdańskim, które mają największą frekwencję w tym województwie. Wynika z niego, że w tym województwie jest dużo nazwisk pochodzenia niemieckiego, a spora część obco duś wyglądających nazwisk gdańskich to różne stare, rdzennie polskie nazwy osobowe, które uległy germanizacji. Wśród nazwisk ziemi gdańskiej jest też duża grupa starych nazwisk pomorskich, które wzięły swój początek i swoje brzmienie od miejscowości zasiedlonych swego czasu przez stare pomorskie rycerstwo (por. wstęp do Księgi). B. Kreja przedstawił w swoim opracowaniu, ciekawym szczególnie dla językoznawców, historyków i mieszkańców ziemi gdańskiej, 2100 nazwisk. Są wśród nich takie, jak Miłosz, Zemke, Kreja. W artykule hasłowym autor podał frekwencję nazwisk oraz uwagi interpretacyjne i etymologiczne. Być może metoda, którą przyjął B. Kreja do analizy nazwisk ziemi gdańskiej, wytyczy kierunek dalszych badań nad geografią nazwisk w innych regionach kraju. Wnikliwą recenzję na temat tego słownika opublikowała A. Cieślikowa w Języku Polskim⁶⁶.