Screenshot 07 11 15 ,EW

czo jeszcze bardziej skuteczne, kooperowało z fałszywym założeniem Tonniesa. że we wspólnocie stanem naturalnym i pierwotnym jest jedność ludzkiej woli.

Tylko w takim przypadku, sądził Petersen, zło nie może stać się rzeczywistością życia wspólnoty. I tylko dlatego mógł on twierdzić, że istnieje wyłącznie dobro, zło bowiem mogło być skutkiem nienaturalnych wpływów zewnętrznych, błędnego, wypaczonego wychowania. Chciał jak Rousseau postrzegać człowieka jako istotę z natury dobrą, ale jednocześnie nic mógł odrzucić stanowiska Kanta, że dobra i wartości kultury są źródłem człowieczeństwa.

To. co w dziejach myśli pedagogicznej było dychotomią, w poglądach Petersena dążyło do jedności. Dzięki wspólnocie człowiek mógł, jego zdaniem, współużytkować dobra duchowe i materialne. Przeczył on jednak idei moralnego postępu ludzkości, twierdząc, żc we wspólnocie jest wciąż ponawiany proces kształtowania się sił moralnych nowego pokolenia. Wspólnota miała zagwarantować ciągłość pokoleniową z wyłączeniem momentu przymusu, tak silnie akcentowanego w teoriach socjalnie zorientowanych.

Jak twierdzi M. S. Szymański wolność w poglądach Petersena nic była abstrakcyjną wolnością filozofów, lecz realnym, swobodnym rozwojem sił duchowych człowieka w jego naturalnym środowisku, jakim miała być wspólnota. Jedyny dopuszczalny przymus - zapewne kalka z idei wychowania negatywnego Rousseau - to przymus sytuacji pedagogicznej⁶. W tym zakresie krytyka idei Rousseau jest aktualna w odniesieniu do rozw iązań Petersena.

Zagadnienie wspólnoty miało rozwiązać również dyskutowany w okresie międzywojennym problem wzajemnych relacji między jednostką a grupą społeczną. Zdaniem R. Lassahna relacje te opisywał on. posługując się rozstrzygnięciami H. Staudingera, który w 1913 r. problem ów naświetlił w książce ..Jednostka a wspólnota". „Każda jednostka jest oszlifowaną soczewką, w której przegląda się wspólnota”. Według Petersena. atrybutem indywidualności był stan wewnętrznej harmonii w^roli, działania i stanów uczuciowych. Dopiero taka indywidualność zmierzająca do osiągnięcia celów ponadosobowych - celów wspólnoty - staje się osobowością. Cechami osobowości były tu wolność i kreatywność. Jednostka we wspólnocie - inaczej niż w tradycyjnym społeczeństwie - miała być aktywna, a jej telchormizm w pełni dobrowolny.

Choć poglądy Petersena mają niewiele wspólnego z twórczością R. Steinera, to jednak w' sposobie postrzegania wychowania są do siebie podobni. Petersen definiuje je nie jako „sumę wymyślonych i stosowanych w praktyce środków' sztuki wychowawczej, lecz funkcję, obejmującą całą rzeczywistość, która sprawia to, co w człowieku nazywamy uduchowieniem, uczłowieczeniem, (...] osobowością. Wychowanie jest takim samym faktem jak życic, w' gruncie rzeczy całkiem tak samo nie dającym się wyjaśnić”⁷. Nadał temu pojęciu niezwykle szeroki zakres, przypisał mu wręcz kosmiczną funkcję, uczynił niemal religijną tajemnicą