Słownik9

594 psychologia różnic indywidualnych

psychologia różnic indywidualnych (diffe-rential psychology), dział psychologii teoretycznej, zajmujący się indywidualnymi różnicami w zachowaniach jednostek.

psychologia sądowa (forensic psychology), obszar psychologii związany ze stosowaniem wiedzy i zasad psychologicznych w odniesieniu do kwestii prawnych. Zwykle odróżniana od psychiatrii sądowej, dotyczy wielu problemów natury psychologicznej, obejmujących wiarygodność dowodów, wiarygodność zeznań naocznych świadków, rolę pamięci, psychologię podejmowania decyzji, zwłaszcza grupowych (jak w przypadku ławy przysięgłych), kwestie ogólnej wiarygodności świadków itd.

psychologia spckulaty wna (speculative psychology), podejście psychologii, w którym wychodzi się od badań empirycznych i znanych faktów dotyczących zachowania i podejmuje się próbę opracowania spekulatyw-nej koncepcji człowieka lub jego istoty. Jako przyjęty sposób uprawiania psychologii ma niewielu otwarcie zdeklarowanych przedstawicieli; jako nie uznawana praktyka przejawia się, często nie rozpoznana, w niemal każdej koncepcji teoretycznej - mimo oficjalnie głoszonej przynależności do czystych formalizmów, pozytywizmów, hipotetycznych dedukcjonizmów, behawioryzmów logicznych itp.

psychologia społeczna (social psychology), dział psychologii zajmujący się tymi aspektami zachowania ludzkiego, które dotyczą jednostek i ich relacji z innymi osobami, grupami, instytucjami społecznymi i społeczeństwem jako całością. Klasyczna dzisiaj definicja G. Allporta określa psychologię społeczną jako dyscyplinę, która „stara się zrozumieć i wyjaśnić, w jaki sposób na myśli, uczucia i zachowania jednostek wpływa rzeczywista, wyobrażona lub przypuszczalna obecność innych". Między psychologią społeczną a innymi naukami społecznymi, zwłaszcza socjologią, dokonuje się swobodna wymiana idei, modeli i metod. Intensywność tej wymiany jest tak znaczna, że niekiedy trudno rozróżnić te dwie dziedziny. Zdaniem niektórych autorów socjologia zaczyna od poziomu społeczeństwa, kierując się ku jednostce, podczas gdy psychologia społeczna porusza się w kierunku odwrotnym; ponieważ jednakże obie dyscypliny angażują najwięcej sił i środków w obszarze pośrednim, trudno o jednoznaczne rozróżnienie między nimi.

psychologia społeczności (communiry psychology), dział psychologii stosowanej, w której psycholog na wiele sposobów pracuje ze społecznością. Praca może polegać na oddziaływaniu o charakterze terapeutycznym wobec członków społeczności, ale częściej jest zorientowana na poprawę jakości życia.

psychologia statystyczna (smtislical psychology), wychodzący z użycia termin oznaczający stosowanie statystyki i zasad statystycznych do wyprowadzania ogólnych praw i zasad w psychologii; obecnie wchodzi w szersze użycie »■ psychologia matematyczna. Należy zwrócić uwagę, że termin ten nie oznacza zastosowania statystyki do oceny danych empirycznych w celu testowania hipotez.

psychologia stosowana (applied psychology), termin zbiorczy, używany w odniesieniu do wszystkich tych dziedzin szczegółowych w psychologii, które poszukują: a) praktycznych zastosowań zasad, odkryć i teorii psychologicznych w takich dziedzinach, jak edukacja, przemysł, marketing, badania opinii publicznej czy sport i/lub b) podstawowych zasad, które mogą być w ten sposób stosowane. Istnieje pewna subtelna różnica między obydwoma rozumieniami. Pierwsze odnosi się bowiem do wykorzystywania już istniejącej wiedzy. Drugie natomiast wskazuje na potrzebę zdobywania dodatkowej wiedzy i jest motywowane możliwościami praktycznych zastosowań.

psychologia strukturalna (structural psychology) >■ strukturalizm 1.

psychologia subiektywna (subjective psychology), stosowana czasem nazwa intro-spekcyjnego lub fenomenologicznego ujęcia psychologii; >• psychologia obiektywna.

psychologia szkolna (school psychology), dział psychologii wychowawczej; zazwyczaj psycholog szkolny udziela konsultacji i porad uczniom szkół podstawowych i średnich, pomaga w układaniu programów szkolnych oraz diagnozuje i ocenia trudności w nauce i problemy emocjonalne z nią związane.

psychologia środowiskowa (environmental psychology), interdyscyplinarna subdyscyp-lina psychologii, która czerpie z danych i teorii rozwiniętych w różnych dziedzinach, obejmujących psychologię społeczną, socjologię, etologię, nauki polityczne, architekturę i antropologię oraz wykorzystuje je, jak sama nazwa wskazuje, w analizowaniu kwestii związanych ze złożonymi interakcjami pomiędzy ludźmi i ich środowiskiem.

psychologia topologiczna (topological psychology), opisowy termin stosowany często wobec >■ teorii pola (K. Lewina). Też >- topologia.

psychologia transakcyjna (transactional psychology), rozszerzenie podstawowych idei transakcjonalizmu, wywodzących się z badań nad > transakcyjną teorią percepcji, na inne sfery ludzkiego zachowania, zwłaszcza na interakcję społeczną.

psychologia „twarda” >■ „twarda" psychologia.

psychologia treści (content psychology), nazwa używana czasami na określenie podejścia reprezentowanego przez wczesnych strukturalistów, którzy zainteresowani byli przede wszystkim użyciem introspekcji jako metody badania treści świadomości.

psychologia władz umysłu (faculry psychology), termin „władza" został zaproponowany na określenie ogólnej „siły umysłu”, np. taka zdolność poznawcza, jak intelekt, wola, pamięć, rozumienie. Psychologia władz umysłowych, badając ludzki umysł, próbowała wyjaśnić procesy umysłowe w terminach ustalonej liczby tych „władz”. Freno-logowie przedstawili skrajną postać tego typu teoretycznych wywodów. Pomimo że od dziesięcioleci uważa się tę ideę za zdyskredytowaną, o charakterze ciekawostki historycznej, ostatnio odżyła ona pod nazwą mo-dułowości - wysuwa się mianowicie hipotezę o istnieniu modułów poznawczych i per-cepcyjnych (np. moduł językowy, moduł liczbowy).

psychologia wojskowa (mililary psychology), dziedzina psychologii zajmująca się zastosowaniem praw psychologii do specyficznego środowiska, jakie stwarza życie w wojsku. W tej dziedzinie psychologii stosowanej prowadzono intensywne badania. Jest ona reprezentowana przez specjalny oddział Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego.

psychologia wrażeń (sensalion), dziedzina badań nad podstawowymi procesami odbierania wrażeń. Głównie dotyczy prawidłowości fizjologicznych.

psychologia wychowawcza (educcitional psychology), dział psychologii zajmujący się teoriami i problemami dotyczącymi edukacji i wychowania. Ogólnie włącza się do zakresu tego działu zastosowanie zasad uczenia się do nauki szkolnej, tworzenie i zmiany programu nauczania, testowanie i ocena postaw i możliwości, procesy socjalizacyjne i ich interakcje z funkcjonowaniem poznawczym, szkolenie nauczycieli itp.

psychologia zaburzeń psychicznych (ahno-rmal psychology), inaczej: psychologia dewiacji, badania nad zachowaniami dczadap tacyjnymi. Dział psychologii zajmujący się zachowaniami patologicznymi.

psychologia zarządzania (managerial psychology), subdyscyplina psychologii pracy lub organizacji, koncentrująca się na roli kierownika, menedżera w organizacji i na procesach interakcji między kierownikiem a nadzorowanym personelem.

psychologia zdrowia (healih psychology), dział psychologii stosowanej, który próbuje stosować teorię i wiedzę psychologiczną do promocji zdrowia jednostek i zbiorowości. Specyficzne podejścia dotyczą problemów tak różnorodnych, jak identyfikacja etiologii choroby, rozumienie warunków dobrego samopoczucia, rozwijanie technik zapobiegania i leczenia chorób oraz usprawnianie systemów opieki zdrowotnej.

psychologia zwierząt (animal psychology), termin odnoszący się do: 1. badania procesów psychologicznych z filogenetycznego punktu widzenia, w którym porównania między zachowaniami różnych gatunków mają znaczenie podstawowe; > psychologia porównawcza; 2. każdego badania psychologicznego, w którym obiektem badań są zwierzęta.