94295101

F1ZY0I0G1A TKZEWODU POKARMOWEGO 235

albo w samej komórce, albo w tworach kurczliwych, otaczających komórki gruczołowe. Można przypuścić istnienie jakiegoś ruchu wśród protoplazmy komórkowej, polegającego na jej kurczeniu się w pewnych kierunkach i przenoszeniu w ten sposób ziarenek od podstawy komórki do światła gruczołu. Lecz pewną wątpliwość przeciwko takiemu przypuszczeniu nasuwa fakt przenoszenia się płynu w tym samym kierunku. Kurczliwe twory rzeczywiście zostały wykazane w otoczeniu niektórych gruczołów i tak Paweł S chultz znalazł komórki wrzecionowate, niewątpliwie natury kurczliwej (mięśnie gładkiej, na zewnętrznej powierzchni błonki podstawowej gruczołów jadowitych ropuchy (Giftdriisen der Króten), E s-terly — muskularną osłonkę w gruczołach plethodona; podobną osłonkę znajdujemy w gruczołach potnych i niektórych innych. Jednakże znaczna część gruczołów takich tworów nie posiada i skutkiem tego musimy przyjąć, że siły, które przenoszą wydzielinę, t. j. wytworzone i przekształcające się w wydzielinę ziarenka, znajdują się w samej komórce.

Powstawanie wydzieliny starano się wyjaśnić przeważnie za-pomocą badań histologicznych. Badania te licznych autorów (No 11), przeprowadzane na komórkach żywych, na ustalonych i zabarwionych, doprowadziły do wniosku, że wedle wszelkiego prawdopodobieństwa ziarenka, przekształcające się w wydzielinę, powstają z osobnych włókien, które stanowią niewątpliwie składową część proto-plazmjr i tworzą mniej lub więcej prostolinijny układ w zewnętrznej części komórki n. p. w komórkach trzustki. Włókienka te niekiedy posiadają rozszerzenie (Warikositaten) w miarę powiększania się tych zgrubień na włókienku, włókienka się rozpadają i w ten sposób tworzą ziarenka {gratwlae), które się przekształcają w ziarenka wydzielinowe.

Też same badania histologiczne wskazują także na pewien udział jądra w sprawie wytworzenia tych włókienek. Z reguły w komórkach czynnych i nieczynnych jądro ma kształt okrągły. Jeżeli je na preparatach znajdujemy kształtu nieprawidłowego, musimy tę okoliczność przypisać działaniu odczynników podczas stwardniania. Jądro nieczynne barwi się mniej więcej równomiernie i całe. W komórce zaś czynnej występują zabarwione ziarenka znajdujące się w niezabarwionych przestrzeniach jądra. Nadto jądro się powiększa w średnicy od 1—3 mikronów i w wielu gruczołach w miarę czynności komórki przenosi się od podstawy ku światłu gruczołu. Je-