94291301

FIZYoLOGIA PRZEWODU POKARMOWEGO 297

do wydzielania, a naślinienie t. j. przewilżenie dokładne kęsa śliną, jest podobnie jak dokładne rozdrobnienie bardzo ważnym aktem trawienia, ułatwiającym i połykanie i dalsze działanie soków trawiących. Ślina bowiem, wydzielona podczas żucia, miesza się w skutek ruchów żuchwy i języka z powietrzem, staje się pienistą, a przesiąkając kęs, czyni go elastycznym i z powodu obecności mucyny ślizkim, co ogromnie ułatwia czynność połykania. Jak ważnem jest to naślinienie dla aktu połykania, dowodzi znane doświadczenie KI. Bernarda: koniowi założono przetokę przełyku (oesophagus), przez którą cały połykany przez niego pokarm wypadał na zewnątrz tak, że można było ilość jego mierzyć. Otóż koń ten przy prawidłowem wydzielaniu się śliny połykał w ciągu jednej minuty 55 gramów owsa. Gdy następnie zwierzęciu przewiązano jeden z przewodów Stenona tak, że zmniejszono ilość śliny o wydzielinę jednego tylko gruczołu przyusznego, koń w takim samym czasie łykał tylko 14 gramów owsa.

Ilość wydzielanej śliny zależy też w wysokim stopniu od ilości i jakości pokarmu (p. str. 239 t. II), który ma być przygotowanym do połknięcia, szczególnie zaś zależy od jego fizycznych własności, jak od suchości, hygroskopijności, chropowatości i t. d. I tak n. p. wynosi ilość śliny u konia przy żuciu trawy połowę wagi przyjętego pokarmu, spożywanie zaś owsa powoduje wydzielanie ilości śliny w dwa razy większej masie niż pokarm, owies z sieczką daje ilość śliny trzy, słoma ze sianem cztery razy większą niż pokarm. Analogiczne doświadczenie na psach wykonał Popielski. Człowiek wydziela przy żuciu n. p. suchego chleba więcej śliny, niż wazy sam kęs.

2. Połykanie.

Połykanie (deghibUió) ma za zadanie przeniesienie kęsa z jamy ust do żołądka. Podzielić je można na trzy okresy czyli fazy. W czasie pierwszej fazy kęs działaniem mięśni, głównie języka, przechodzi z jamy ust przez łuki przednie do gardła (phatynx); w drugiej fazie kurczą się mięśnie gardła, których zadaniem jest przeniesienie kęsa do początku przełyku (oesophagus) ; trzecia zaś faza polega na skurczu mięśni przełyku i przeniesieniu kęsa przez przełyk do żołądka. Fazy te nie są od siebie oddzielone choćby najkrótszemi pauzami, lecz przechodzą bezpośrednio jedna w drugą.

Podczas pierwszej fazy zbiera się odpowiednia ilość zżu-