94297501

FIZYOLOGLA PRZEWODU POKARMOWEGO 259

Woda w znacznych ilościach zwiększa wydzielanie, kawa bez kofeiny, kakao, muszkatowa gałka nieco silniej pobudzają, niż w równej ilości woda, herbata nieco mniej. Również słabo bardzo podniecają: alkohol, wino, piwo. Sól kuchenna, z wyjątkiem rozczynu 0'9°/₀, we wszystkich innych koncentracyach działa podniecająco i działanie jest tern silniejsze, im większa jest koncentracya i im dłużej pozostaje w żołądku.

! Czyste substancye białkowe, jak n. p. białko jaja kurzego, o ile zostają wprowadzone do żołądka, nie zawierającego zupełnie soku żołądkowego, nie ulegają wcale strawieniu. Natomiast jeżeli spotykają tu choćby najmniejsze ilości soku, to pobudzają do dalszego działania i ulegają strawieniu. Prawdopodobnie to pobudzenie odbywa się kosztem wytwarzających się pod wpływem już istniejącego soku peptonów. Tern się też tłumaczy, dlaczego, gdy wprowadzamy nawet do próżnego żołądka substancye białkowe n. p. ścięte jajo zwykłą drogą t. j. przez jamę ust, substancye te od razu ulegają strawieniu. Działają tu niewątpliwie i czynniki psychiczne, i te podrażnienia z jamy ust, które wprawiają w czynność mechanizm centralny wydzielniczy; wytwarzające się zaś pod wpływem tych pierwszych ilości soku peptony pobudzają mechanizm obwodowy; wchodzi więc w grę cały aparat wydzielniczy. Ze drugi czynnik tu nie jest obojętny, widzimy z tych przypadków, w których, posługując się zwierzęciem z przetoką trzeciego rodzaju, zbieramy sok z żołądeczka, podajemy zaś zwierzęciu te same ilości białka raz w kawałkach a drugi raz w stanie płynnym, w rozczy-nie, które oczywiście może szybko przechodzić przez żołądek główny. Ilość wydzielonego soku w pierwszym przypadku jest znacznie większa, niż w drugim.

(Pokarmy tłuste z reguły zmniejszają wydzielanie a nawet mogą je na pewien czas zahamować. Działanie wód mineralnych jest podwójne, zależne od soli i od wody, wogóle szczawy nieco podniecają, natomiast gorzkie wody hamują wydzielanie. Niektóre substancye działają przez krew, t. j. wtedy, gdy ulegną wessaniu, bez różnicy, czy je wprowadzamy do żołądka, czy inną drogą do krwi, n. p. wstrzykując pod skórę. Do tej kategoryi wypada zaliczyć pilokarpinę, fizostygminę, opium, które działają podniecająco, i atropinę, która działa hamująco.

Im dłużej pokarm ze względu na swoje fizyczne własności pozostaje w żołądku, im trudniej jest strawny, tern większe powo-

17*