94294901

FIZYOLOGIA PRZEWODU POKARMOWEGO 233

W komórkach surowiczych, jak zaznaczyłem wyżej, układ ziarenek ma także pewne odrębności, a mianowicie zewnętrzna część komórki t. j. część między jądrem a błoną podstawową (membrana basilaris) zwykle jest wolną od ziarenek, co bardzo wybitnie występuje n. p. w komórkach trzustki.

Również niejednakowo się zachowują ziarenka względem pewnych odczynników: niektóre ziarenka w komórkach surowiczych rozpuszczają się pod wpływem wyskoku (H ei d e nhai n), inne się nieco ściągają. W komórkach zaś śluzowych ziarenka pęcznieją pod wpływem 06°/₀ rozczynu soli, a kurczą się w zgęszczonych roz-czynach. Przechowują się zaś długo bez zmiany w 0’5—2% węglanu sodowego; w rozczynie amoniaku lub ługu znikają, również znikają w wodzie przekroplonej.

Podczas wydzielania tak w jednych, jak w drugich komórkach gramdae przedewszystkiem przesuwają się w kierunku świa-' tła przewodów. W tych zaś gruczołach, gdzie przewody mają sieć kapilarną przewodów wydzielniczych (Stkrethapilaren) i w kierunku tych przewodów. Zbliżając się ku samej powierzchni komórki, ziarenka stają się mniej wyraźne i w chwili wystąpienia z komórki rozpuszczają się, tworząc wydzielinę. Dlatego też warstwa komórki najbardziej zbliżona do kanału, odprowadzającego wydzielinę w gruczole, z reguły jest jaśniejszą, więcej przeźroczystą, niż dalsze części komórki. Nadto jest ona zmienna co do wejrzenia zależnie od wychodzenia ziarenek do przewodu i wstępowania nowych na ich miejsce od tyłu, od podstawy komórki. W komórkach, posiadających bardzo wyraźną ziarnistość, jak n. p. w trzustce, jednocześnie z wytwarzaniem się wydzieliny, zewnętrzna część komórki, nie zawierająca wybitnie występujących ziarenek, staje się coraz szerszą a jednocześnie jądro, które było u podstawy na pograniczu ziarnistej i bezziarnistej warstwy, zbliża się do światła kanału. Ten fakt daje się obserwować najwyraźniej, jak już powiedziałem, na komórkach trzustki, jakkolwiek ma on miejsce i w innych gruczołach. Te ziarenka, z których po przejściu przez komórkę powstaje wydzielina, według wszelkiego prawdopodobieństwa powstają już u podstawy komórek, jakkolwiek z początku w pierwszym okresie i i-czem się nie wyróżniają od protoplazmy; gdy jednakże wskutek bardzo energicznej czynności gruczołu komórki utracą znaczną część swoich ziarenek, ziarenka od zewnątrz zostają przesunięte ku światłu kanałów odprowadzających, a nowe ziarenka jeszcze nie zdążą