94296301

FIZYOLOGIA PRZEWODU POKARMOWEGO 347

karmowego także musiały do tego samego celu się przystosować. Przedewszystkiem znajdujemy u zwierząt roślinożernych znacznie dłuższe jelito cienkie i czcze (jejunum i ileum), a nadto ogromnie rozwinięte jelita grube, specyalnie zaś kiszkę ślepą. Ta długość jelit pozwala z jednej strony na dokładniejsze wessanie produktów, które powstały wskutek trawienia, z drugiej zaś, szczególnie jelita grube, na wyzyskanie także tego składnika pokarmów roślinnych, który się w nich znajduje w największej ilości, t. j. błonnika (celulozy).

Wprawdzie najściślejsze poszukiwania do ostatnich czasów nie pozwoliły wykazać w przewodzie pokarmowym nawet trawożernych osobnego fermentu, któryby celulozę zamieniał na jakieś produkta pożyteczne, n. p. na cukier, chociaż ferment taki pod nazwą cytazy został wykazany u ryb (Zuntz i Knautbe). Jednakże nie ulega wątpliwości, że znaczne ilości celulozy znikają w przewodzie pokarmowym, szczególnie u roślinożernych. To znikanie celulozy w przewodzie pokarmowym wszyscy autorowie jednogłośnie przypisują bakteryom, które w żołądku tych zwierząt, a szczególnie w jelitach grubych, tworzą niejako symbiozę i stale w tych narządach się znajdują. Te ogromne ilości gazów, które powstają w żwaczu, przypisują właśnie działaniu owych bakteryi na celulozę. Wywołane przez nie fermentacye dają w rezultacie kwasy organiczne, a nadto metan, C0₂ i H₂. Ilości zużytej w ten sposób celulozy u rozmaitych zwierząt bywają różne; u królików przy podawaniu łusek z orzechów z celulozy zdrewniałej znikało zaledwie 5%, podczas gdy niezdrewniała podlegała strawieniu w ilości 80%. Z owsa i suchego siana od 8—9%, natomiast ze świeżego siana i koniczyny od 36—43%. Mniej więcej w tym samym stosunku ulega celuloza strawieniu i u dużych zwierząt.

To rozpuszczanie się celulozy pod wpływem działania bakteryi prawdopodobnie ma głównie ważne znaczenie z tego względu, że w ten sposób wyzwalają się z komórek lub włókien roślinnych inne składniki pożywne, jak białko i skrobia, a nadto obecność gazów może ułatwiać ruch miazgi pokarmowej w całym przewodzie pokarmowym i jej wyprowadzenia na zewnątrz podczas defe-kacyi. Kwasy organiczne, które podczas fermentacyi pod wpływem bakteryj powstają, mogą niewątpliwie być zużywane przez ustrój i z tego względu na celulozę musimy się zapatrywać jako na sub-stancyę pożywną.