KSE9262 II L67

345

jedyny niemal powód pisania o herbach szlacheckich podaje. że Paprocki gonił za zyskiem, i pochlebiał dla dojścia do większej fortuny, bo podatek na próżność nałożony, jak Iw lerdzi Wiszniewski (Ilistor. Literatury T. VII. str. 507) zawsze najwięcej w Polsce popłacał, a żalem , autorowi herbowych dziejów najpewniejsze korzyści n»głzapewnij! — Bezwątpienia w charakterze Bartosza było wiele zamętu, raz pochlebiał, drugi raz łych samych nienawidząc szarpał i szydził, jak np. Zamojskiego. Szukając dobrego bytu, nie zawsze umiał jąć się trafnych i stosownych środków. To prawda. Ale żeby w pisaniu historyi Szlacheckiej sam łydko zysk miał na widoku: tego absolutnie twierdzić nie można. Bo jakżeby zamierzając' pochlebiać Szlachcie i skarbić jej łaskę, tyle ostrej, i nieraz szyderczo a rubasznie wyrażonej prawiły o niej objawił? Jakżeby nie był ostrożniejszy i skrupulatniejszy w rodowodzie przemożnych imion w kraju? Świadkiem tego sam Panosza, i Herby Rycerstwa, gdzie tyle kart wydzielano i przemieniano. Niezawsze w ięc Paprocki chciał pochleniać, i nie-zawsze rachował na próżność; nie dla lego pisał o herbach, że w Polsce próżność ma być towarem najpopłatniejszym Wada ta nfemniej krzewi się i łechci ludzi nad brzegami Dunaju, Sekwany lub w górach Kastylii, jak u nas. Trzeba więc, słusznie rzeczy biorąc, przyznać, cóś i wrodzonemu luh okolicznościami nabytemu pociągowi do pisania, który Paprockim rządził, i wywiódł na drogę autorską. Ze zaś wybrał za główny przedmiot swej pracy, opisywanie historyi domów' szlacheckich, to pokazuje że znał dobrze żywotną zasadę, bytu narodowego w ow'ćj epoce, i potrzeby umysłowe rodaków' swoich. Bo gdzież było wów czas życie ■ społeczne, jeżeli nie w tej klassie tak licznej, i poruszające całą machinę krajowego iządu? Gdzie cywilizacya? Nie dziw więc, że w śledzeniu lej obyczajów, w w⁷ybadywaniu fra-

St. IIist.    44