Magazyn6
8801

80

AKCYJNE PRAWO — AKCYJNE SPÓŁKI

koncesję na przewóz emigrantów, nie składają podania do Ministerstwa Przemysłu i Handlu, a otrzymują zezwolenie na wniosek Urzędu Emigracyjnego. Specjalne przepisy, dotyczące dopuszczenia do działalności w Polsce zagranicznych spółek akcyjnych ubezpieczeniowych, zawiera rozporządzenie Prez. Rzeczp. z dn. 26. I. 1928 r. o kontroli ubezpieczeń (Dz. U. R. P. Nr. 9, poz. 64).

Literatura: Bachmann, Siegmund, Goetzinger_# Z®Her; Da

schwciserische Obligalionenrecht.. Zilrich 1916. — Brodmann; Aktienrecht, Kommentar. Berlin 1928.— Cook: Principles of Corporation Ław. N. York. — Tanie: A trealise on the law ofCorporalions haring a mpitai stock. IV„ York 1923. — Taniet A Treatise on the Iow of Corporation ;. Neto York 1923. — Copper-Royer: Troili th&nśgue et pratiąue des sociitis anonymes. Paryi 1926. — Jł. Fischer: Die Aktiengesellschaft w Ehrenberga „Handbuch des gesamten HandelsrechtaI. J, cz.1, Berlin 1913.—Ooldachmit: Die Aktiengesellschaft. Berlin 1927.

—    Houpin-Bttspieiut: Traiti głnłral thźorięue et pratiąue des sociitis citnles commerciales, 6 wyd., Paryi 1929. — J. Kacx-kotcski: Zasady prawa akcyjnego. Warszawa 1918. — Tenie: Polskie prawo o spółkach akcyjnych, 2 wyd. 1931. — Kaminkaz Oczerki torgo mho prawa. Petersburg 1912. — H. W, Kotu Polskie prawo o spółkach akcyjnych, „Komentarz?* pod redakcją H. W. Kona. Warszawa 1933 r. — Lehmann: Das Recht der AkiiengeselUchaflm. Berlin 1898 i 1904. — Lindley: Law of Compagnies. London. — Lyon-Caen et Renaud: Traiti de droil commercial, 6 wyd., t.2_t „Des sociitisParyi 1926.— Morawet*# Prirnte Corporations. N. York.— Namitkictcicz: Podręcznik prawa handlowego, 3 wyd. 1927 r. — Tenic: 0 obowiązku świadczenia akcjonarjusza według prawa polskiego, „Przegl. Prawa handl.“ 1929. — Pałmerj Company Law. Londyn. — Tonie: Company pncedcnis. Londyn 1927. —

—    PełraśyckU Das Aktienwesen and Speculation. Berlin 1900.

—    Pic: Des sociitis commerciales. Paryi 1926. — Staub: Staub’8 Kommentar sum Handelsgesetzbuch, 14 wyd. Berlin 1933 — Ssermzenieurtcz: Kurs targowała prawa. Petersburg 1908. — Taylor: Prioate Corporations. New York. — Thalter: TraiU ilimentaire de droil commercial. Paryi 1931.

—    Wietand: Handelsrecht, t. 2. Berlin 1931.

Jan Namitkicwicz.

Akcyjne spółki.

I. Rys historyczny. 2. Spółka akcyjna i akcjo-nar Jusze. 3. Formy spółek akcyjnych. 4. Spółki akcyjne a koncentracja kapitału. 5. Polskie i zagraniczne kapitały w spółkach akcyjnych. 6. Ruch spółek akcyjnych. 7. Znaczenie społeczne spółek akcyjnych.

1. Rys historyczny. Aczkolwiek spółka akcyjna, jako konstrukcja prawna, jest zjawiskiem względnie nowem, gdyż pochodzi z początków w. XVII, jej gospodarcze prototypy datują się z czasów znacznie wcześniejszych. Wskazuje się zwykle na rzymskie societates publicanorum s e u v e c t i g a 1 i u m, t. j. spółki dzierżawców dochodów skarbowych, wzorowane na greckim ustroju skarbowym. Dokładnych danych o organizacji i funkcjonowaniu tych spółek nauka jeszcze nie posiada i dlatego odtwarzamy je sobie na podstawie źródeł pośrednich, jak np. mów Cycerona, wzmianek w pismach Polibjusza i t. p. Były to zrzeszenia o charakterze publiczno-praw-nym, w których skład wchodzili bogaci reprezentanci warstwy rycerskiej — eąuites. Dzielili się oni na: 1) założycieli i organizatorów (mancipes), którzy otrzymywali od państwa dzierżawę; 2) osoby zaproszone do udziału w prowadzeniu przedsiębiorstwa (socii), oraz 3) kapitalistów, którzy finansowali przedsiębiorstwo, nie biorąc jednak udziału w faktycznem jego prowadzeniu (participes — affines). Najwyższą władzą było ogólne zebranie uczestników, w którem, zdaje się, participes nie brali udziału; zebranie to wybierało zarządców (magistri publicanorum), którzy zależnie od wagi przedmiotu, działali pojedyńczo lub kolegjalnie. W prowincjach, wreszcie, zarządzanie poszczególnemi źródłami dochodów skarbowych, dzierżawionych przez spółkę, należało do promagistri, wyznaczonych przez zarządców. Zrzeszenia te zorganizowane były na sposób korporacyjny, co przejawia się w tern, iż zmiany zachodzące co do poszczególnych uczestników, jak śmierć, capitis deminutio i t. p. nie powodowały rozwiązania spółki. Z tych względów prawnicy rzymscy odróżniali dość ściśle societates publicanorum od zwykłych spółek prawa cywilnego. Poważna atoli różnica pomiędzy soc. public. a dzisiejszą sp. akc. polega na tem, iż w zrzeszeniach tych pojęcie kapitału zakładowego, jako podstawy finansowej przedsiębiorstwa, oraz jako głównego środka zabezpieczenia praw wierzycieli, nie było znane. Jako zabezpieczenie występowały na plan pierwszy przywileje, przysługujące wierzycielom na osobistym majątku publikanów, obowiązek przedstawienia przez nich poręczycieli oraz pewne dobra szczególne, na ten cel przezna czone (bona praedia). Mimo zatem bardzo poważnych różnic prawnych, — z których najważniejszą jest brak ograniczenia odpowiedzialności spólników, — możemy uważać soc. public. za gospodarczy prototyp nowoczesnej sp. akc., opierając się na tem, iż do ich cech charakterystycznych należała silna koncentracja kapitałowa oraz korporacyjny system organizacji.

Upadek państwa rzymskiego i następujący po nim upadek polityczny i gospodar-