Magazyn6
1901

311

z Florencji miała swe biura bankowe w Rzymie, Medjolanie, Wenecji, Avigno-nie, Lugdunie, Genewie, Brugge i w Londynie. Medici byli bankierami nadwornymi wielu panujących, naprz. księcia Medjo-lanu, Burgund j i, króla angielskiego itd. Florentyńczyk Filippo Strozzi założył w Neapolu w wieku XIII bank, który udzielał wyłącznie kredytów krótkoterminowych, nadto przyjmował depozyty. Nazwiska Boromeuszy (Borromei), Medici i Strozzi, nabrały w czasach późniejszych wieli tego rozgłosu.

Średniowieczu zawdzięcza bankowość powstanie dwóch ważnych urządzeń: weksla i podwójnej księgowości. Na licznych jarmarkach, głównie w Szampanj i, spotykali się w wieku XIII flamandzcy handlarze sukna z Włochami, którzy przywozili jedwabie oraz dywany i tkaniny wschodnie. Sprzedawcy udzielali nabywcom kredytów iowarowych na okres od jednego do następnego jarmarku, zazwyczaj były to okresy kwartalne. Na jarmarkach prezentowano sobie nawzajem t. zw. listy wypłaty. Listy te, będące pierwotnie przekazami, stawały się zczasem dowodem przyznania kredytu. Udzielanie przez wystawcę polecenia wypłaty osobie wskazanej nazywał > się „traere“ (ciągnąć), sam dokument zaś polecenie wypłaty zawierający nazwany został „tratta“ (od łacińskiego „tracta"). Termin płatności oznaczano normalnie „na najbliższym jarmarku". Weksle jarmarczne zwano początkowo „cambia nundinalia", później zaś, jako najbardziej typowe „camnia regu-laria“, w odróżnieniu od innych weksli „cambia irregularia". Obowiązkową cechą weksla, stanowiącą niejako warunek jego legalności, była „odległość miejsca" („di-stancia loci“); do wieku XVII wymagana była nadto różnorodność walut: waluty pobranej przez wystawcę i wypłaconej przez trasata. Weksle ciągnione powstały więc wcześniej, niż weksle t. zw. „suche" czyli sola weksle. Weksle suche, płatne w miejscu wystawienia przez wystawcę, były zakazane (zakaz papieża Piusa V z r. 1570). Dopiero w drugiej połowie XVII w. weksle suche zyskały częściowe prawo obywatelstwa we Francji (Ordonnance de cammerce z r. 1673), w Anglji zaś — w r. 1705.

Bankierzy, zarządzając funduszami licznych swych klientów, zmuszeni byli do prowadzenia zapisów w księgach coraz liczniejszych. Jakkolwiek księgi rachunkowe pro

BANKI

wadzono już w Egipcie, Grecji i Rzymie, początki księgowości współczesnej przypadają na koniec wieku XV. W roku 1493 ukazała się w Wenecji praca matematyczna Łukasza Pacioli; rozdział XI tej pracy, zatytułowanej „Summa di Arithmetica" itd. zawiera pierwszy wykład współczesnej księgowości podwójnej. Paciolo zajmuje się w swym wykładzie stosunkiem kupca do banków.

W połowie wieku XV bankowość włoska zaczyna chylić się do upadku. Rozwój handlu i rękodzieł w epoce odrodzenia, wzrost potęgi państwowej i militaryzmu wymagały coraz znaczniejszych kapitałów; bankierzy, wiedzeni chęcią zysków, używali powierzanych im funduszy krótkoterminowych na udzielanie pożyczek coraz bardziej unieruchamiających fundusze, przedewszyst-kiem na kredyt dla osób panujących. Musiało to doprowadzić do trudności. W roku 1557 królowie francuski, hiszpański i portugalski odmówili spłaty zobowiązań; spowodowało to szereg bankructw, które w konsekwencji, w ciągu lat kilkudziesięciu, doprowadziły do zniszczenia prawie ówczesnego stanu bankowego. Z licznej plejady bankierów włoskich, tylko kilka domów genueńskich zdołało wyiśc obronną ręką, dzięki zachowaniu charakteru krótkoterminowego swych interesów kredytowych i unikania intratnych napozór i zaszczytnych funkcyj bankierów dworskich. Bankierzy genueńscy wzięli na pev ien czas w swe ręce interes wypłat międzynarodowych, zajmowali się nawet arbitrażem walutowym. Cztery razy rocznie kompensowali oni wzajemne należności za pomocą przelewów na rachunkach. Można dopatrzeć się tu pewnego zaczątka izb rozrachunkowych. Liczne bankructwa banków włoskich podkopały zaufanie do nich: w tym czasie zaczęto myśleć o zakładaniu banków państwowych, albo bliżej przez państwo kontrolowanych. W roku 1587 założony został w Wenecji Banco di Rialto, a w sześć lat później w Medjolanie Banco di Sant Ambroglio, który przetrwał do wieku XIX.

Począwszy od drugiej połowy wieku XVI punkt ciężkości interesów banków kred. krótkoterm. przenosi się do Europy śre 3ko-wej i zachodniej: największe firmy bankowe widzimy w tym czasie w Niemczech we Francji, Holandji, a zwła»zrza w Anglji. W Norymberdze doszedł do wielkiego rozkwitu dom Fuggerów, powitały z fir-