Magazyn6
5401

446

BILANS — BILANS HANDLOWY I PŁATNICZY

kreślano ściśle różnicy, zachodzącej między inwentarzem a bilansem. Tego rozróżnienia nie podawały nawet przepisy obowiązujące w ostatnich latach. W obecnych czasach inwentarz jest niezbędny dla sporządzenia bilansu, bilans jest konieczny dla księgowości, ta zaś jest potrzebna dla kontroli bilansu i inwentarza.

Literatura: PaafKnr fi.: Die Bilanzen der primten und ćffcnl-Itrhen Untemrhmungen. fi. 1. Berlin 1921. — Penndorf fi. dr.: Die hisłonsche Entwicklung der Biłam (w zh. Die Bilanzen der Untemehmunpen). Beritn 1933. — Srheffa M.: Bilans kupiecki i podatkowy. Warszawa 1936. — (Tamie literatura). — Schn.alenbarh: Dynamische Bilon: , Leipzig 1931. —

i. P.

Bilans gospodarstwu wiejskiego.

Pod bilansem rozumiemy zestawienie przychodów i rozchodów gospodarstwa. W tym celu dokonywamy spisu i wyceny składników majątkowych, czyli sporządzamy inwenturę, zamykamy roczne książki rachunkowe przez zliczenie obrotów pieniężnych i w naturaljach, wreszcie robimy obrachunek dochodu czystego. Bilans w peł-nem tego słowa znaczeniu obejmuje wszystkie powyższe czynności. Kiedy jednak mówimy o bilansie otwarcia lub zamknięcia, mamy wyłącznie na myśli część inwenturo-wą bilansu.

Bilans w znaczeniu inwentury rozpoczyna każdą rachunkowość (bilans otwarcia). Przy końcu roku powtarzamy tę samą czynność (bilans zamknięcia). Już w drugim roku oba bilanse schodzą się w jednym dniu i godzinie. Termin otwierania ksiąg gospodarskich, a tern samem sporządzania bilansu, zależy od rodzaju gospodarstwa wiejskiego. W gospodarstwach rolnych przyjęto dzień i-go lipca ze względu na małą ilość zapasów w tym czasie i jeszcze nierozpoczęte zbiory. W gospodarstwach ogrodniczych dogodniejszym terminem jest dzień i kwietnia, a to dlatego, że w tych gospodarstwach i-szy lipiec przypada na pełnię zbiorów warzyw i owoców.

Bilans otwarcia i zamknięcia mają na cdu: wykazanie ilości i wartości składników majątkowych i danie materjału do obliczenia dochodu czystego. Przez wykazanie ilości składników chcemy rozciągnąć kontrolę nad niemi, zaś przez wykazanie wartości chcemy zdać sprawę, jakie kapitały umieściliśmy w gospodarstwie.

W każdym z tych bilansów uwidoczniamy

stan czynny i bierny gospodarstwa. Na stan czynny składają się wszystkie środki produkcji, a więc kapitał nieruchomy (użytki rolne z meljoracjami, budowle, plantacje długotrwałe), kapitał stały (inwentarze martwe i żywe) i kapitał obiegowy (zapasy, środki pieniężne). Pod stanem biernym rozumiemy długi obciążające majętność, a więc długi hipoteczne i wekslowe, zaległe podatki i płace, wszelkie należności z tytułu gospodarowania. Różnica między stanem czynnym a biernym jest czystym majątkiem. Nie jest to jednak czysty majątek w znaczeniu wymiennem. Wielkości stanu czynnego są tak obliczane, ażeby różnica między majątkiem czystym na początku i przy końcu roku była wolna od wpływu zmiennych cen na rynku. Ta różnica między majątkiem czystym na początku i przy końcu roku, budowana z powyższem zastrzeżeniem, jest częścią składową dochodu czystego. Gdy do tej różnicy dodamy saldo rachunku przedsiębiorcy, t. j. różnicę między wzajemnemi świadczeniami przedsiębiorcy i gospodarstwa, otrzymamy wielkość, którą nazywamy dochodem czystym z gospodarstwa.

Okazało się niemożliwą rzeczą pogodzenie w bilansie dwóch zadań: obliczenie wartości wymiennej składników z obliczeniem dochodu czystego. Wybieramy zadanie drugie, jako ważniejsze do spełnienia. Bilans służy w całej swej rozciągłości obra chunkowi dochodu czystego.

Nie zmienia to postaci rzeczy, że w gospodarstwach drobnych, opartych na pracy fizycznej rodziny, w miejsce dochodu czystego odpowiedniejszą wielkością jest dochód rolniczy lub też, przez niektórych autorów zalecany, zarobek z pracy. W obliczaniu tych wielkości bilans w znaczeniu inwenturowem bierze ten sam udział, zmienia się jedynie stosunek rachunkowy rolnika do gospodarstwa: odpada umowne wynagrodzenie za pracę (powstaje dochód rolniczy), lub też, w miejsce umownego wynagrodzenia za pracę, wprowadza się najem kapitałów (pozostaje zarobek z pracy).

Stefan Moszczeński.

Bilans handlowy i bilans płatniczy.

i. Pojęcie bilansu handlowego. 2. Teorja czynnego bilansu handlowego i jej krytyka. 3 WartośC poznawcza bilansu handlowego. 4. Bilans handlowy Polski i niektórych kra-