Magazyn6
5901

451

BILANS HANDLOWY I PŁATNICZY

złota. W kraju z papierowym pieniądzem nie może mieć miejsca odpływ złota, powodujący zniżkę cen. Mimo to w tym wypadku dochodzi do samoczynnego wyrównania bilansu płatniczego. Trzeba bowiem uwzględnić, iż pieniądz papierowy wprowadzany jest i emitowany z reguły dla pokrycia nim niedoborów w wydatkach państwowych. W ten sposób rozmiary emisji pieniądza papierowego muszą przekraczać zapotrzebowanie obiegu, co w sposób nieunikniony musi prowadzić do podniesienia poziomu cen. W następstwie tego ujawni się zwiększenie przywozu, a zmniejszenie wywozu. Odpowiednio do tej zmiany w cenach i obrotach zmienią się także kursy dewiz. Dewizy zagraniczne, podobnie jak wszystkie towary, także podrożeją. Ta okoliczność będzie wpływać na podrożenie importowa nych artykułów, których przywóz w ten sposób będzie się kurczył. Natomiast z tych samych przyczyn będzie się rozwijał wywóz towarów, uzyskując premję wywozową pod postacią wysokiego kursu dewiz zagranicznych. Wywóz ten będzie się odbywał za te właśnie drogie i drożejące dewizy zagraniczne. Ten stan rzeczy trwać będzie dotąd, dokąd zewnętrzna wartość pieniądza papierowego wyrażona w wysokich kursach dewiz nie zrówma się z obniżoną jego siłą kupna na rynku wewnętrznym. Gdy to nastąpi, osiągnięte będzie również wyrównanie bilansu płatniczego.

Omawiana tutaj tendencja wyrównawcza bilansu płatniczego w konkretnej rzeczywistości może napotykać na liczne kontrten-dencje, jak np. nieelastyczny popyt na towary zagranicą, cła utrudniające obrót towarowy, ograniczenia dewizowe, utrudniające obrót kapitału i t. p. Mimo tych i tym podobnych komplikacyj zawsze gra sił ekonomicznych prowadzić będzie do wyrównania należności i zobowiązań w bilansie płatniczym. Ten wyrównawczy proces odbywa się nie sam przez się, ale, jak to wynika z powyższych rozumowań, przy pomocy mechanizmu kształtowania cen. W rezultacie zatem rozważań o wyrównawczej tendencji bilansu płatniczego trzeba stwierdzić, że ceny decydują o konstrukcji i wyglądzie bilansu handlowego i bilansu płatniczego. Ceny łącznie ze stopą procentową decydują bowiem o tern, co w obrotach międzynarodowych będzie przedmiotem tranzakcyj handlowych, jaki towar i gdzie będzie importowany, a jaki i gdzie będzie eksportowany. Ważnym wnioskiem, wynikającym z tendencji wyrównania bilansu płatniczego musi być stwierdzenie, że obroty handlu zagranicznego nie mogą być przyczyną zepsucia pieniądza i zagrażać walucie krajowej; nie mogą także stać na drodze do sanowania stosunków pieniężnych tam, gdzie gospodarka pieniężna znajduje się w rozkładzie. Istotną przyczyną zepsucia pieniądza jest jego nadmierna emisja, nieuzasadniona potrzebami gospodarczemu To też teorja doszukująca się w ukształtowaniu bilansu płatniczego przyczyny dewaluacji i zepsucia pieniądza uznaną jest słusznie za błędną.

7. Badania'nad bilansem płatniczym i poznawcza ich wartość. Zagadnienie bilansu płatniczego, sformułowane konkretnie, daje się sprowadzić do pytania: z jakich tytułów i w jakiej wysokości w określonym czasie dokonywane są w pewnym kraju wypłaty zagranicę oraz otrzymywane wypłaty z zagranicy. Takie obliczenia znane były w okresie przed wielką wojną światową jako nieliczne próby, podejmowane najczęściej indywidualnie przez poszczególnych uczonych na własną rękę. Pod tym względem po wojnie światowej nastała duża zmiana, gdyż obecnie znaczna większość państw publikuje corocznie dane o bilansie płatniczym, opracowane najczęściej przez państwowe urzędy statystyczne. Na tej też podstawie Biuro Statystyczne Ligi Narodów ogłasza obszerne zestawienia bilansów płatniczych wielu państw p. t. „Memorandum sur les balances des payements". Ogłaszane cyfry bilansów płatniczych, bez względu na kraj, którego dotyczą, posiadają przeważnie charakter obliczeń szacunkowych. 1 )la długiego bowiem szeregu po-zycyj rozporządzać można tylko ułamko-wemi danemi, pozwalającemi jedynie w przybliżeniu cyfrowo charakteryzować rzeczywiste obroty. Niektóre pozycje w bilansach płatniczych muszą być nawet z braku jakichkolwiek danych zupełnie pomijane. Z tych względów bilanse płatnicze w ujęciu statystycznern nie przedstawiają obrazu dokładnego, bo główną ich metodą obliczeń jest metoda szacunkowa. Pamiętać przytem trzeba, że obliczenie bilansu płatniczego jest dochodzeniem złożonem i skom-plikowanem, a każda jego pozycja przedstawia zagadnienie odrębne, wymagające

29*