Magazyn6
4901

241

BANAT — BANDERA HANDLOWA

rumuńska sięgałaby daleko na zachód od Białogrodu i stolica serbska i nadal sąsiadowałaby poprzez Dunaj z obcem terytorjum. Rosja chciała Rumunj i dać linję od Orszo-wy na północ, t. zn. większa część B. z Ti-mięoarą (serb. Temiśvar, węg. Temesvar) przypadłaby Serbji. Rumunja odrzuciła tę propozycję i wobec jej uporu Koalicja zgodziła się przyznać jej prawo do całego B._f z zapewnieniem Serbom tamtejszym auto-nomji kościelnej i szkolnej. Prawo do B. po Cisę przyznała Rumunji umowa z Koalicją z 17. VIII. 1916 (ar. 4). Ale ważność tej umowy została zakwestjonowana przez Koalicję wobec zawarcia przez Rumunję osobnego pokoju z Państwami Centralnemi. — W chwili lozkładu Węgier jesienią 1918, z jednej strony sejm Rumunów siedmiogrodzkich w Alba-Iulia 1. XII. 1918 żądał całego B. dla Rumunji, a z drugiej prawie cały ten kraj zajmowały wojska serbskie, na mocy zawieszenia broni z 13. X. 1918. Między Rumunami a Serbami zarysował się konflikt, który chwilowo groził nawet zbrojnym zatargiem, gdyż Serbowie żądali nietylko obecnego B. jugosłowiańskiego, lecz i Timięoary z okolicą; wkońcu, z pocz. 1919 linję demarkacyjną między Rumunami a Serbami obsadziły oddziały koalicyjne, uniemożliwiając ewentualne starcia. Tymczasem, nad sprawą B., jak i nad innemi kwestjami rumuńskiemi, radzili w Paryżu eksperci, wobec których rząd Bratianu nieustępliwie stawiał żądanie linji Cisy; najbardziej popierała tu żądania Rumunów Anglja, która dawała im całą linję kolejową T imisoara-V r Sac-Bela-Crkva-Bazias, natomiast Włochy chciały Timisoarę dać Serbom. Zwyciężyła teza francuska, proponująca granicę podobną do dzisiejszej. Rada Najwyższa zatwierdziła decyzję eksportów 21. VI. 1919, ale Br3tianu nie ustępował i kwestja B. chwilowo, wraz z innemi dotyczącemi granic Rumun j i, pozostała w zawieszeniu. Niedługo potem rząd Bratianu upadł, a w Rumunj i wzięły górę dąz ności do polubownego załatwienia sporu z Serbami (Take Ionescu, Vaida-Voevod). Ponievaż i Serbowie skłaniali się do kompromisu, ugoda była łatwiejsza. Nowy premjer rumuński Vaida-Voevod w 1920 objechał stolice [>aństw Koalicji i uzyskał powną poprawę granicy w B.

4. Ustalenie granicy. Granicę tę ostatecznie ustalił traktat zawarty w Sevres

10. VIII. 1920. przez Rumunję podpisany jednak dopiero 9. XII. 1920. Dążność Rumun j i do kompromisu z państwem S. H. S. znalazła wyraz przy zawieraniu umowy Małej Ententy w czerwcu 1921, kiedy to oba państwa postanowiły przeprowadzić rozmowy w celu przyjaznego wyrównania kwestyj spornych i podpisały osobny protokół o rozgraniczeniu. Protokół ten przewidział utworzenie komisji delimitacyjnej, jaka istotnie rozpoczęła pracę i dokonała dalszych zmian w linji granicznej, przydzielając Jugosła-wji p>ewne wsi z ludnością serbską, i na-odwrót, wsi rumuńskie Rumun ji. Uchwały komisji zostały zatwierdzone w umowie podpisanej 24 listopada 1923 r. Z 28 169 km’, jakie zajmuje cały B., Ru-munji przypadłoi8 393 km² z prawie miljo-nem ludności (ponad 500 tys. Rumunów, ponad 200 tys. Niemców, blisko 100 tys. Węgrów, niemal tyleż Serbów), Jugosławji zaś 9776 km² z prawie 600 tys. ludności (ok. 250 tys. Serbów, ok. 130 tys. Niemców, do 100 tys. Węgrów i ok. 80 tys. Rumunów). Podział kraju pociągnął za sobą pewne szkody gospodarcze, np: linja kolejowa z Timięoary do Dunaju (Bazias) w połowie leży na terytorjum jugosłowiańskiem; obecnie tranzytowe pociągi rumuńskie swobodnie kursują przez Jugosławję. Wskutek podziału panowało jakiś czas silne rozgoryczenie w Rumunji, zwolna jednak ono słabło i wkońcu zniknęło, wobec zacieśniających się stale stosunków między obu krajami i wobec obopólnego udzielenia odnośnej mniejszości rozległej autonomji kulturalnej.

Literatura: J. M. Joranociói Straranje zajednitke drlavt S.H S. Bialogr. 1930* ///, 76—80. — M. Nintići Społjna politika Kraljev. S. H. S. u god. 1922—1924, Białogr. 1924,123—6. — J. Hadoniłchs Le Banał, Par. 1919. — Ru* mjam Polacy i sprawa polska na W i grzech 1848/9 r. Warszawa 1934 (polski przegląd ogólnych dziel o historji Węgier, o ruchu 1848 r., brak tam prac serbskich). — V. V. Tilea: Ac\iunea diplomatich a Romdniei 1919—1920, Sifrtu 1925_% 135—148. — T. Vuia: Le Banał et la Bucovine_t Par. 1918. — Nadto • inne ogólne dzieła o zjednoczeniu Jugosławji i Rumunji.

H. A. B.

Bandera handlowa.

B. h. jest zewnętrznym znakiem, którym posługuje się statek handlowy morski celem zaznaczenia swej przynależności państwowej. Prawo do wywieszania b. h. mają tylko statki, odpowiadające warunkom, od których zależy przynależność państwowa

Encyklopedia nauk politycznych. 16