Magazyn6
8901

581

CABET ETIENNE — CAIRNES JOHN ELLIOT

prowadzą kapitalizm do upadku: reszty dokona przekonanie obywateli o wyższości komunizm. Ten ostatni opiera si.ę u C. na podstawie równości: wszystkie zatrudnienia są u niego jednakowo wynagradzane, najpierw zaopatruje się obywateli w rzeczy najniezbędniejsze do życia, później w pożyteczne, ale niekonieczne i t. d., kończąc na tych, które sprawiają przyjemność. Autor „Podróży po Ikaiji“ sądził, że umiejętna gospodarka państwowa i zniesienie budżetu wojskowego umożliwią państwu zaprowadzenie ogólnego dobrobytu. Ten idealny obraz przyszłego ustroju poprzedzony został krytyką kapitalizmu, która jednak była nie tak wyczerpująca, jak u innych ówczesnych pisarzy socjalistycznych np. Conside-rant’a i Pecqueur’a; komunizm zaś C. wyróżniał się tem że oparty był na zasadzie równego korzystania wszystkich obywateli ze wspólnego dorobku i ze opierał się pize-ważnie na rolnictwie.

C. był deistą, jak większość ówczesnych myślicieli socjalistycznych, był też zwolennikiem rodziny monogamicznej; niektórzy natomiast współcześni komuniści byli zwolennikami zupełnie swobodnych stosunków między płciami. Autor „Podróży po Ika-rji“ wsławił się jeszcze utworzeniem kolo-nij komunistycznych w Stanach Zjednoczonych A. P., do których udał się w przededniu wybuchu rewolucji 1848 roku. Kolonje te istniały czas jakiś, ale wkońcu upadły, doszło też do nieporozumienia pomiędzy C. a częścią komunistów, robiono mu uwłaczające zarzuty, sprawa oparła się o sąd, przed którym sam się bronił we Francji i został uwolniony. Przyczyną niepowodzeń tych kolonij, jak i innych, był indywidualizm społeczeństw cywilizowanych, którego tendencje nie mogły godzić się z komunizmem. Przez czas pewien entuzjazm kolonistów utrzymywał ich w harmonji, wkońcu jednak zaczęła ona niknąć.

C. napisał jeszcze pracę p. t. „Le vrai christianisme", w której usiłował dowieść, że prawdziwym chrzęścijanizmem jest komunizm. Z pośród innych broszur wymienić należy jego „Credo Comuniste", będące zwięzlem popularnem streszczeniem jego poglądów. Pierwsza z wymienionych wyżej prac wywarła silny wpływ na emigranta polskiego Królikowskiego; wpływ ten uwydatnił się w jego dziele p. t. „Polska Chrystusowa".

Literatura: Bonnaud: Cabet et son oeurre. Paris 1900. — Carret Cabet. De la dtmocratie au communisme. Lille 1903. — DeleiiHy: Les aniinomies socialistes. Paris 1930. — Limanów*ki B.s Historja ruchu społecznego w XIX stuleciu 1900. — Louis Pauis Histoire du Joctaiifm* en France. Paris 1925. —- Lux H.: Etienne Cabet und der icarische Kommunismus. Stuttgart 1893.

Ludwik Kulczycki.

Cairnes John Elliot.

C. ur. w 1823 r. w Castle Bellingham w Irlandji, um. w r. 1875 w Blackheath pod Londynem. Skończywszy studja w Trini-ty College w Dublinie, od r. 1856 wykładał na tymże uniwersytecie. W r. 1859 objął katedrę ekonomiki i prawoznaw-stwa w irlandzkiem Queei:’s College w Galway. W r. 1806 przeniósł s»ę do Londynu, gdzie miewał wykłady w Univer-sity College. W r. 1872 z powodu słabego zdrowia zrzekł się katedry. Zajmował się żywo prawoznawstwem, ekonomiką, dziennikarstwem, polityką, logiką, chemją i mzy-nie.rją, Po śmierci J. St. Mili? był uważany za największego ekonomistę Anglji. Był jednym z ostatnich wielkich ekonomistów, związanych ze starą angielską szkołą klasyczną. W poglądach teoretycznych szedł głównie za Ricardem i J. St. Millem, chociaż przeciw niektórym ich poglądom dość ostro występował. Bogata jego twórczość naukowa obejmowała trzy dziedziny: meto-dologję, teorję ekonomiki i opis współczesnych faktów ekonomicznych. Stał na gruncie metody dedukcyjnej, doprowadzając ją do krańcowości. Nie liczył się z tem, czy konsekwencje abstrakcyjnych założeń odpo • wiadają rzeczywistości, tworzył z ekonomiki czystą prawie konstrukcję umysłową. Uważał ją za naukę o prawach zjawisk bogactwa i jako podstawę jej izolacji wysuwał pragnienie uzyskania bogactwa przez możliwie najmniejsze poświęcenie. Jako jeden z pierwszych uznał, że prawa ekonomiczne nie są przyrodniczemi, ani moral-nemi, ale sui generis społecznemi, a fakty i prawa przyrodnicze i moralne służą im tylko za podstawę. Charakter ich jest hipotetyczny w stosunku do konkretnej rzeczywistości. Dał ogólną charakterystykę pracy niewolników i tłumaczył, dlaczego ta praca jest mało wydajna. Obserwował napływ złota australijskiego i kalifornijskiego i uważał, że wzrastająca podaż złota podniesie ceny różnych klas dóbr i usług z nierówną szybkością i regularnością; ruch cen jednak