Magazyn68501

81

KASY OSZCZĘDNOŚCI

►

►

W niektórych krajach k. o. nie prowadzą wogóle samodzielnej akcji kredytowej, a tylko przelewają nagromadzone wkłady oszczędnościowe do specjalnie powołanej w tym celu instytucji finansowej, która administruje temi kapitałami. Inne ustawodawstwa nadają kierunek polityce kredytowej k. o., określając rodzaj lokat, w których mają być lokowane wkłady oszczędnościowe. W niektórych zaś krajach istnieje całkowita swoboda w zakresie akcji kredytowej.

Bardziej skrystalizowany system polityki lokacyjnej posiadają pocztowe k. o.

W praktyce pocztowych k. o. i urzędów pocztowo-czekowych stosowane są trzy podstawowe systemy lokowania kapitałów: przelew nagromadzonych kapitałów do skarbu państwa, lokaty wyłącznie w papierach państwowych i bonach skarbowych, wreszcie trzeci system — lokaty mieszane według zasad bankowych. Pierwszy system, stosowany jest we Francji. Fundusze wszystkich k. o. przelewane są do instytucji pod nazwą Caisse de Depots et Con-signations, która lokuje je w papierach wartościowych państwowych, obligacjach departamentów, w papierach komunalnych, pożyczkach zagranicznych, zatwierdzonych przez ministra skarbu. Drugi system, polegający na lokowaniu całości funduszów w papierach wyłącznie państwowych, stosowany jest w Anglji i Hiszpanji. Najbardziej jednak rozpowszechniony jest system lokat mieszanych według zasad bankowych. Stosują go między innemi pocztowe k. o. w Austrji, Stanach Zjednoczonych, na Węgrzech, w Czechosłowacji, urzędy pocz-towo-czekowe w Szwajcarji i Niemczech. System ten stosowany jest również w Polsce.

Poza temi najważniejszemi dziedzinami działalności k. o., instytucje te prowadzą cały szereg różnych czynności bankowych, z pośród których wymienić należy m. in. kupno i sprzedaż papierów wartościowych na rachunek klientów k. o. W ten sposób k. o. przyczyniają się do popularyzacji papieru wartościowego jako lokaty. W niektórych krajach k. o. udzielają kredytów pod zastaw papierów wartościowych.

II Część szczegółowa.

t. Ilistorja kas oszczędności w Polsce W Polsce idea zakładania k. o. sięga XVI wieku. Największym jej pionierem w tym czasie był ks. Piotr Skarga. Organizował on na wzór włoskich banków pobożnych (Mons Pietatis), instytucje które niosły pomoc osobom ubogim lub znajdującym się w nagłej potrzebie. Najważniejsze instytucje z tego okresu nosiły nazwy: „Bractwo Miłosierdzia Boga-Rodzi-cy“, „Komora Pobożnych", „Bank Pobożnych" (przetrwał do czasów obecnych), „Skrzynka św. Mikołaja". Ze śmiercią ks. Skargi nastąpiła przerwa w powstawaniu instytucyj tego typu. Dopiero w początkach XVIII wieku myśl zakładania kas została na nowo wskrzeszona. W 1715 r. powstał w Pabianicach „Zakładka na Sprzę-żaj", w 1765 r. w Jonnie i Elżbiecinie staraniem Andrzeja Zamoyskiego instytucja pod nazwą „Karbona" a w 1779 r. — dzięki staraniom M. Swidzińskiego „Kasa Po-wszechnia". Charakterystyczną cechą tych kas była przewaga działalności kredytowej. Kapitał na cele pożyczkowe otrzymywały kasy przeważnie od założycieli. Najbardziej zbliżonemi swym charakterem do dzisiejszego typu k. o. są „Kasy Pożyczkowe" zorganizowane w majątku ks. Anny Jabłonowskiej w roku 1780 w Siemiatyczach i w Kocku. Działalność swą opierają wspomniane kasy na 4 źródłach: po 1 500.— zł na każdą kasę dostarczyła sama założycielka, dalsze źródła miały stanowić wkłady oszczędnościowe włościan, sumy posagowe dziewcząt wiejskich wypłacane w dniu ślubu oraz z dochodu za sprzedane zboże.

Na ziemiach dawnych zaborów organizacja ruchu oszczędnościowego wykazywała duże różnice.

W zaborze austrjackim pierwsza kasa oszczędności powstała w r. 1844 we Lwowie pod nazwą „Galicyjska Kasa Oszczędności". Po r. 1860 powstały k. o. w Bielsku i Cieszynie, w r. 1862 w Tarnowie i Rzeszowie, w r. 1864 — w Samborze, a w dwa lata później w Krakowie. W r. 1870 istniało na terenie zaboru austrjackiego 9 k. o. W latach następnych ruch ten wzmaga się i już w roku 1902 działa na tym terenie 45 k. o. Liczba książeczek w tych kasach wynosi 249,6 tys., a suma wkładów 206,6 milj. kr. W r. 1906 kasy wykazały portfel pożyczek hipotecznych na sumę 174.3 milj. zł i portfel wekslowy na sumę 44,6 milj. zł. Kredyt hipoteczny przeznaczony był głównie na rozbudowę gmin wiejskich i miejskich, kredyt

6

Encyklopedja nauk politycznych.