Magazyn68101

KASY OSZCZĘDNOŚCI

nowił więc pewnego rodzaju kaucję, a prze-dewszystkiem miał służyć jako zabezpieczenie na okres niezdolności do służby. W średniowieczu przyjmowaniem oszczędności trudnili się złotnicy. W 1611 r. Francuz Hugues Delestre pisał o konieczności umożliwienia robotnikom składania drobnych oszczędności na oprocentowanie, które to oszczędności mogły być podejmowane tylko w razie potrzeby. Tę samą myśl porusza Daniel Defoe w r. 1697. Praktyczne jednak rozwiązanie tych projektów przynosi wiek XVIII.

Pierwsza instytucja o nazwie „kasa oszczędności" powstała w Hamburgu w 1778 r., założona przez Towarzystwo Patrjotyczne „ku korzyści ubogich i pracowitych osób obu płci, jak: służby domowej, robotników, rzemieślników, marynarzy i t. p.“. Mirabeau w mowie swej na Zgromadzeniu Narodowem w 1791 r. mówi

0 konieczności krzewienia zmysłu oszczędnościowego wśród mało zamożnych warstw ludności przy pomocy kas oszczędności. Ekonomiści Malthus i Bentham wskazują również na olbrzymią rolę, jaką odgrywa zagadnienie oszczędności w życiu mało zamożnych sfer ludności.

W pierwszej połowie XIX wieku, zwłaszcza kiedy się okazało, że przy pomocy k. o. można nagromadzić wielkie kapitały wśród mało i średnio zamożnych warstw ludności i wykorzystać je z pożytkiem dla życia gospodarczego, rozwój k. o. postępuje w szybkiem tempie. Ruchem oszczędnościowym zajęła się w większości krajów Europy Zachodniej polityka państwowa.

2. Rodzaje kas oszczędności. Praktyka wytworzyła wiele różnych typów k. o. Pod względem form prawnych rozróżnić należy trzy zasadnicze typy k. o.: kasy oszczędności prywatne, komunalne i państwowe.

Najstarsze z nich to k. o. prywatne, zakładane przez różne instytucje społeczne

1 osoby prywatne. Występują one pod róż-nemi nazwami: w Szwajcarji — jako t. zw. kasy fabryczne, we Francji — pod nazwą Caisses Patronales d’Epargne; angielskie — Saving Banks organizowane były przez t. zw. mężów zaufania (Trustees). Prywatne kasy oszczędności występują w różnych formach organizacyjnych. Poza spółkami jawnemi, sp. z o. o., nie brak wśród nich nawet spółek akcyjnych.

Kolebką komunalnych k. o. są Niemcy, i tam też najsilniej się one rozwinęły.

Pierwsza założona została w r. 1818 w Berlinie. W krajach, gdzie rozwinęły się wcześniej prywatne k. o., głównie w Anglji i Stanach Zjednoczonych, brak zupełnie komunalnych k. o., a w wielu krajach liczba komunalnych k. o. wykazuje raczej skurczenie.

Państwowe k. o. przyjmują najczęściej formę pocztowych k. o. Pierwsza kasa tego typu powstała w Anglji w r. 1861.

Wszystkie kasy na całym świecie — niezależnie od ich formy prawnej — posiadają charakter instytucyj użyteczności publicznej. Wkłady oszczędnościowe przyjmowane są od każdego, nawet w najdrobniejszych sumach. Zyski osiągnięte przez k. o. służą w pierwszym rzędzie na opłacenie odsetek od wkładów, pokrycie kosztów administracyjnych, wreszcie na tworzenie funduszów zapasowych oraz na cele społeczne. W wypadku pomyślnego kształtowania się zysków, k. o. niektórych krajów obracają nadwyżkę zysków na podwyższenie oprocentowania wkładów oszczędnościowych.

W celu uchronienia oszczędzających przed ewentualnemi stratami istnieją prawie wszędzie specjalne przepisy ochronne. Za wkłady oszczędnościowe gwarantuje bądź państwo, bądź też gmina, albo też istnieją wspólne fundusze gwarancyjne, mające służyć kasom w wypadku chwilowych trudności finansowych.

K. o. podlegają wszędzie nadzorowi państwowemu. Wpływ państwa na k. o. wyraża się w poszczególnych krajach dość różnorodnie. W niektórych krajach brak jest zupełnie podstawowego ustawodawstwa w zakresie k. o., w innych krajach ustawodawstwo w tym zakresie jest bardzo silnie rozbudowane. Wpływ państwa wyraża się troską o ochronę oszczędzających, a następnie państwo stara się o zdobycie wśród ludności odbiorców dla swych emisyj, poza tern w grę wchodzi zagadnienie płynności, które w większości wypadków wyraża się utrzymywaniem przez k. o. odpowiedniego odsetka wkładów w bankach centralnych.

W wielu krajach akcja oszczędnościowa otaczana jest specjalną opieką rządu. W Anglji naprzykład, król obejmuje zwykle protektorat nad narodowym ruchem oszczędnościowym. W większości krajów wkłady oszczędnościowe zwolnione są od podatków i opłat stemplowych, a w niektórych krajach