Magazyn68601

82

KASY OSZCZĘDNOŚCI

skiem.

Komunalne kasy oszczędności . . 570,0

Spółdzielnie kredytowe.....410,0

Banki akcyjne.........108,2 1 088,2

wekslowy — na potrzeby drobnego rzemiosła, handlu i rolnictwa. Ponadto komunalne k. o. nabywały papiery wartościowe, w szczególności listy zastawne i obligacje Banku Krajowego, ułatwiając w ten sposób instytucjom emisyjnym lokowanie w papierach wartościowych. Lokaty w papierach wartościowych wynosiły w tym roku 33,7 rmlj. kr., z czego na pożyczki państwowe przypadało 7 milj. kr., na listy zastawne i obligacje Banku Krajowego 8,2 milj. kr., na listy zastawne Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego i Banku Hipotecznego we Lwowie 4,5 milj. kr. Poważne kwoty przeznaczały k. o. na cele użyteczności publicznej.

W dn. 1 lipca 1902 r. utworzono organizację pod nazwą Związku Kas Oszczędności Galicyjskich, która miała na celu ujednostajnienie organizacji k. o., ich polityki kredytowej, stworzenie wspólnej reprezentacji i wytworzenie łącznej obrony ich praw i interesów.

Na terenie zaboru pruskiego pierwsza kasa oszczędności powstała w Poznaniu w r. 1828. W zaborze tym k. o. powstawały w miastach, zakładane przez związki komunalne. K. o. stanowiły przedsiębiorstwa tych związków o własnej osobowości prawnej, korzystające z pewności pupilarnej. Związek komunalny gwarantował pewność lokaty całym swoim majątkiem i dochodami. W końcu 1869 r. istniało na terenie zaboru pruskiego 20 kas. Zarządy i kierownictwa k. o. na terenie zaboru pruskiego spoczywały w rękach niemieckich. Pociągnęło to za sobą nieuwzględnianie interesów gospodarczych ludności polskiej. Stąd też przejawiła się myśl zorganizowania polskich instytucyj oszczędnościowych, któreby uwzględniały potrzeby kredytowe polskich sfer rzemieślniczych, handlowych i przemysłowych. Powstają zaczątki spółdzielczości w rodzaju „Bazaru Poznańskiego", „Spółki dla Oszczędności i Pożyczek Wekslowych", „Kasy Wzajemnej Pomocy" i szeregu innych.

Na terenie zaboru rosyjskiego pierwsze kasy powstały w r. 1843 przy rzą-dowych dyrekcjach ubezpieczeń w Warszawie i Płocku na zasadzie ustawy z roku 1841, która zezwala na zakładanie k. o. przy dyrekcjach ubezpieczeń. K. o. miały prawo przyjmowania drobnych wkładów od 15 kopiejek. W ciągu miesiąca można było złożyć do k. o. 3 ruble. Górna granica wkładów określona została na 300 rubli. W r. 1862 i w latach późniejszych wychodzi szereg ustaw normujących zakres działalności k. o. W r. 1895 ogłoszona zostaje ustawa łącząca wszystkie poprzednie w jedną organiczną całość. Na mocy tej ustawy wszystkie kasy istniejące przy instytucjach rządowych zaliczone zostały do zakładów państwowych, za których działalność i bezpieczeństwo złożonych wkładów ma odpowiadać państwo. Poza wspo-mnianemi wyżej k. o. działały na terenie zaboru rosyjskiego t. zw. gminne kasy po-życzkowo-oszczędnościowe, zakładane na zasadzie ustawy z 1869 roku. W roku 1894 istnieje na terenie 1 286 gmin wiejskich 1295 kas pożyczkowo-oszczędnościowych.

Według obliczeń Głównego Urzędu Statystycznego stan wkładów w instytucjach kredytowych, działających na terenie ziem polskich pod zaborami do okresu wojny światowej, przedstawia się następująco (w milj. fr. szw.):

B. dzielnica pruska z Górnym Ślą

B. zabór austrjacki (b. Galicja i Śląsk Cieszyński).

Komunalne kasy oszczędności . . 391.¹

Spółdzielnie kredytowe..... 359.3

Banki akcyjne.........14⁶.⁰

Austrjacka P. K. O...... 21,0    917,4

B. zabór rosyjski.

Spółdzielnie kredytowe..... 357.9

Państwowe kasy oszczędności . . 351,4

Banki akcyjne.........343.3

Gminne kasy pożyczk.-oszczędn. .    60,3    1 112,9

3li^5

Kwota 3 118,5 milj. fr. szw. w przeliczeniu na złote polskie wg. parytetu 100 fr. szw. = 172 zł, wynosi 5 363,8 milj. zł. W zestawieniu tern nie są uwzględnione lokaty w bankach akcyjnych, których zarządy znajdowały się poza granicami Polski. Po uwzględnieniu tej poprawki, oszczędności przedwojenne na terenie b. zaborów szacowane są 7,7 miljarda zł.

2. Sieć kas oszczędności w Polsce. Pod względem sieci aparatu oszczędnościowego w Polsce na pierwsze miejsce wysuwa się Pocztowa Kasa Oszczędności. Poza Centralą w Warszawie P. K. O. posiada 6 oddziałów, mianowicie we Lwowie, Poznaniu, Krakowie, Katowicach, Łodzi i Wilnie oraz 2 ekspozytury w Warszawie. Rolę zbiornic P. K. O. spełniają wszystkie urzędy i agencje pocztowe na terenie Rzeczypospolitej, których liczba wynosiła w r. 1937 — 4075.