Magazyn6
9901

195

KOLEJE

pierwszą kolej konną w 1828 r. z An-dreusienx do St. Etienne. W 1832 r. przedłużono ją do Lyonu, a w 1834 r. do Roanne, w którym to roku wprowadzono na całej długości tej kolei trakcję parową. W Niemczech pierwszą linję kolejową stanowiły odcinki: Norymberga—Fiirth, otwarty w 1835 r., Drezno—Lipsk, otwarty w 1837 r., Berlin—Poczdam, otwarty w 1838 r. W Belgji otwarto pierwszą kolej z Bruxelli do Mcrchelan w 1836 r. W Rosji z Petersburga do Carskiego Sioła w 1837 r. W Austrji z Wiednia do Wagram w r. 1838. W Holandji z Amsterdamu do Haarlem w 1839 r. W tym samym też roku powstaje pierwsza kolej w Italji z Neapolu do Portici.

Pierwszą linją kolejową, wybudowaną w całości na ziemiach polskich nie na podstawie zezwolenia któregokolwiek z rządów zaborczych, lecz z woli Senatu W. Miasta Krakowa, była kolej z Mysłowic, a ściślej ze Skupienia do Krakowa, z odnogą ze Szczakowej do Maczek. Otwarcie tej kolei nastąpiło w 1847 r. a więc już po zaborze Krakowa przez Austrję. W Królestwie Kongresowem pierwsza kolej powstała z inicjatywy polskiej i wykonano ją siłami polskiemi. W 1834 r. Henryk Łubieński, wiceprezes Banku Polskiego, brat jego Tomasz oraz Piotr Steinkeller, przemysłowiec, powzięli myśl wybudowania kolei żelaznej o trakcji konnej, pierwotnie z Niwki do Warszawy. Projekt ten uzupełniono następnie odnogą do Maczek dla połączenia z przyszłą koleją do Krakowa. Założeniem budowy tej kolei było ułatwienie wywozu produkcji górniczej i hutniczej z okręgu dzisiejszego Zagłębia Dąbrowskiego do stolicy, skąd dalej rozprowadzano ją Wisłą. Wzorem dla budowy tej kolei była istniejąca już od r. 1828 kolej konna Wiedeń— Budziejowice. Sam projektodawca, Henryk Łubieński, był za trakcją konną i pisał w r. 1838: „W kraju naszym owies jest tani i siano, że zdaje się ze wszystkiego, że nierównie taniej wypadnie i te 4 miljony centnarów przewozić będzie można końmi, jak maszynami parowemi". Mimo takiego stanowiska Łubieński jednak szybko przechylił się na rzecz trakcji parowej. W kraju naszym, podobnie jak i zagranicą, było wielu przeciwników budowy k. ż., a między innemi najgroźniejszym przeciwnikiem bvł znany ekonomista, Supiński, który pisał: „Koleje żelazne są otchłanią, w której toną olbrzymie zasoby, nie zostawiając innych po sobie śladów prócz wysypanej grobli i szyn na niej leżących. Odrywają one zasoby od rolnictwa, a ściągając wolne kapitały, utrudniają kredyt, wreszcie tłumią ducha rzeczywistego przemysłu". Dla urzeczywistnienia budowy tej kolei utworzono w 1839 ^r- T-wo Akcyjne pod nazwą: T-wo Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, ukazem Mikołaja I z tego roku zatwierdzono Statut Towarzystwa oraz umowę między Bankiem Polskim a Piotrem Stein-kellerem. Niemożność rozprzedania zagranicą akcyj Towarzystwa, obojętność społeczeństwa polskiego dla sfinansowania budowy kolei i upór Paskiewicza, aby na nowej kolei zastosowano trakcję konną zamiast parowej, spowodowały likwidację T-wa w 1842 r. Dalszą budowę przejął Skarb Królestwa Polskiego. Pierwszy odcinek Warszawa—-Rogów, z odnogą od Skierniewic do Łowicza, otwarto w 1845 r., Rogów—Częstochowa w 1846 r., Częstochowa—Ząbkowice w 1847 r. i wkońcu Ząbkowice—Maczki (Granica) w 1848 r. Szyny ułożone na tej kolei i pierwsze parowozy nabyto w Anglji. Sprowadzono je morzem do Gdańska, a następnie Wisłą do Warszawy. W 1857 roku Skarb Królestwa, wobec ponoszonych strat, wydzier żawił kolej prywatnemu Towarzystwu, opartemu wyłącznie na pruskim kapitale. Dzierżawca wybudował w 1858 r. odnogę z Ząbkowic do Sosnowca, a nowozałożone T-wo Drogi Żelaznej Warszawsko-Bydgo-skiej, oparte również na pruskim kapitale, wybudowało w 1862 r- nową linję kolejową od Łowicza do Aleksandrowa. Kolej War-szawsko-Wiedeńską wykupił z rąk obcego kapitału w 1872 r. bankier Leopold Kro-nenberg, a w 1912 r. od Kronenberga Skarb Rosyjski. Po wojnie światowej cała sieć tej kolei przeszła w ten sposób na własność Państwa Polskiego.

Myśl połączenia kolei Warszawsko-Wiedeńskiej z Łodzią, gdzie rozwijał się poważnie przemysł tkacki, powziął bankier warszawski Jan Bloch. Na mocy ukazu Aleksandra II z 1865 ^r- założył ^on Towarzystwo Akcyjne pod nazwą „Towarzystwo Drogi Żelaznej Fabryczno-Łódzkiej", której głównym celem było obsłużenie fabryk łódzkich, stąd nazwa kolei „Fabryczno-Łódzka". Kolej ta, otwarta w 1866 r., obejmowała krótki, lecz o wielkiem znaczeniu gospodarczem odcinek Koluszki—Łódź Fa-