Magazyn6
2201

118

KELLES-KRAUZ KAZIMIERZ — KELLOGGA PAKT

Prowadził następnie wykłady w paryskiem Kolegjum Naukowo-Społecznem, oraz w tak zwanym „Uniwersytecie Nowym" w Brukseli. Chcąc być bliżej kraju, przeniósł się do Wiednia i starał się o obywatelstwo austrjackie. W Wiedniu studjował prawo. Prowadził żywą działalność w polskich stowarzyszeniach kulturalnych. Pisywał artykuły w pismach polskich (w Królestwie i Galicji), niemieckich, francuskich i rosyjskich. Umarł na gruźlicę w Pernitz pod Wiedniem 24. VI. 1905 r. Pisywał pod własnem nazwiskiem oraz pod pseudonimami: Michał Luśnia, Radosławski, Esse Elehard (ten ostatni pseudonim — we francuskich publikacjach).

Ważniejsze prace: Materjalizm ekonomiczny. Studja i szkice. Kraków 1908. — Jak się narody rządzą? Kraków 1904 (ogółem 4 wydania). — Niepodległość Polski w programie socjalistycznym. Paryż 1900. — Demokracja w nowoczesnym ustroju państwowym. Warszawa 1906. — Les bases economiąues des formes pri-mitives de la familie. Paris 1900. — Czy teraz niema pańszczyzny? (broszura popularna). Londyn 1897 (razem 6 wydań).

W 1907 roku krakowskie wydawnictwo „Życie" ogłosiło drukiem wybór jego pism: M. Luśnia. Wybór pism politycznych. Kraków 1907.

J. Cynarskl.

Kellogga pakt.

1. Geneza. 2. Konstrukcja prawna paktu Kellogga. 3. Ocena krytyczna paktu Kellogga.

1. Geneza. Właściwem źródłem paktu Kellogga, zwanego także paktem paryskim albo paktem Briand-Kellogg, był projekt rządu polskiego, przyjęty jako rezolucja przez VIII Zgromadzenie Ligi Narodów w 1927 r., który potępiał wojnę napastniczą i wykluczał ją z liczby sposobów, dozwolonych przy załatwianiu sporów międzynarodowych. Prawie równocześnie, biorąc asumpt z faktu, że upłynęło dziesięć lat od daty wzięcia udziału w wojnie światowej przez St. Zjednoczone po stronie państw zachodnich, Briand, francuski minister spraw zagranicznych, ogłosił za pośrednictwem Associated Press dnia 6. IV. 1927 r. odezwę do narodu amerykańskiego, w której wysunął myśl zawarcia ze St. Zjed-noczonemi paktu, potępiającego stosowanie wojny jako narzędzia polityki narodowej w ich wzajemnych stosunkach; a w dn. 20. VI. 1927 r. wręczył ambasadorowi amerykańskiemu Herrickowi projekt paktu przyjaźni wieczystej między Francją a St. Zjednoczonemi. Briand byl pewien, że Stany Zjednoczone przyjmą projekt bez żadnych zastrzeżeń. Tymczasem, sekretarz stanu Kellogg, korzystając z tego, że w dn. 27. II. 1928 r. miała ekspirować konwencja arbitrażowa francusko-amerykańska, zaproponował zawarcie nowego traktatu kon-cyljacyjno-arbitrażowego, w którego wstępie państwa umawiające się miały wyraźnie potępić wojnę, jako sposób załatwiania pomiędzy niemi sporów. Równocześnie jednak zaproponował on Francji, zamiast paktu dwustronnego przyjaźni, zawarcie generalnego paktu przeciwwojennego, w którym wzięłyby udział wszystkie wielkie mocarstwa (Nota z 28. XII. 1927 r.). — Rozpoczęły się mozolne rokowania. W odpowiedzi swej z 5. I. 1928 r. Francja usiłowała zwęzić pojęcie wojny tylko do wojny napastniczej i zawrzeć narazie tylko umowę dwustronną, otwartą jednak dla późniejszego akcesu innych mocarstw. W replice swej z dn. 11. I. 1928 r. St. Zjednoczone wyraziły zdziwienie, że Francja gotowa jest zawrzeć z niemi pakt, potępiający wszelką wojnę bez żadnych ograniczeń, w pakcie generalnym natomiast chce mówić tylko o wojnie napastniczej, którą zdefinjować wydaje się rzeczą niemożliwą. W swej nocie z 21. I. 1928 r. Francja usiłowała wyjaśnić Kellog-gowi rzecz zrozumiałą samą przez się, że co innego jest dla niej zawrzeć pakt dwustronny ze St. Zjednoczonemi, z któremi była zawsze na stopie pokojowej i które nie są członkiem Ligi Narodów, a co innego podpisać traktat wielostronny, w którym za współkontrahentów miałaby członków Ligi Narodów oraz swych byłych przeciwników z wojny światowej. Rząd amerykański, z charakteryzującym go zwykle uporem, nie chciał uznać argumentów francuskich, wobec czego rząd francuski, w swej nocie z 30. III. 1928 r., zgodził się ostatecznie na zawarcie traktatu wielostronnego, zgłaszając jednak równocześnie szereg zastrzeżeń interpretacyjnych, oraz podając definicję wyrażenia „narzędzie polityki narodowej", tak jak on je rozumiał. W nocie okólnej z 13. IV. 1928 r., przesłanej W. Brytanji, Włochom, Japonji i Niemcom, rząd amerykański przyjął zastrzeżenia interpretacyjne