Magazyn6
3301

825

DANJA

większe noszą nazwy: Ise-Fjord, Raskilde-Fjord i Lamme-F. W krajobrazie charakterystyczne są małe jeziorka (Arre, Esrom) na płn. wsch. pochodzenia lodowcowego. Klimat D. jest umiarkowany, oceaniczny. Najobfitsze opady w jesieni: w Zrlandji 500—600 mm, w zach. Jutlandji 700—800 mm. Zaludnienie D. wynosi 3 656 000 m. (i934)- Długość granic 7 498 km, z tego lądowych 60 km, morskich 7 438 km. Stolicą kram jest Kopenhaga (Kjóbenhavn), 578 tys. mieszk., z przedmieściami Frede-riksborg i Gentofte 772 tys. mieszk. (1930). Dzięki zatokom D. posiada wiele dogodnych portów: Aarhus, Randers, Horsens, Es-bierg, Fredericia, które są zarazem główne-mi miastami duńskiemi. Pcd względem wyznaniowym D. jest jednolita, wyznaniem państwowem jest luteranizm (98,6%). Nieliczne odsetki stanowią: rzymscy katolicy (0,7%), inne wyznania chrześcijańskie (0,5%), mojżeszowe (0,02%). Przeważa jącem zajęciem ludności jest rolnictwo, leśnictwo i rybactwo (35,2%), na przemysł i górnictwo wypada 27,3%, handel 16,8%, wolne zawody 6,1%, inne 16,6%. Ziemia orna zajmuje 61,2% pow. og. (2630 tys. ha 1933). Uprawia się jęczmień, owies, pszenicę, żyto, ziemniaki i buraki cukrowe. W hodowli największą rolę odgrywa chów bydła rogatego (1 134 271), trzody chlewnej (4476500). Koni jest 501080 (1933 r.), Na wielką skalę rozwinięta jest gospodarka mleczna (wyrób masła, serów) oraz rybołówstwo (dorsze, śledzie, flądry). W przemyśle D. dużą rolę odgrywa margaryna, konserwy, wyroby tytoniowe, tekstylja, skóry, obuwie, cement, porcelana (kaolin z Born-holmu), browarnictwo i budowa okrętów. Import D. w 1934 r. wynosił: 1 353 milj. koron duńsk., eksport 1 233 milj. k. d. D. importuje: zboże, węgiel, wyroby żelazne, samochody, materjaly wełniane, oleje mineralne, eksportuje zaś: mleko kondensowane (221 tys. kwint.), masło (1 498 tys. kw.), jaja, bekony, mięso, ryby i skóry. Importuje najwięcej z W. Bryt., St. Zjedn. Am., Szwecji, Holandji, Francji, Belgji i Nor-wegji. Eksportuje głównie do W. Bryt., Niemiec, Szwecji, Norwegji, Finlandji i Polski. W D. oświata stoi b. wysoko, szkolnictwo wyższe reprezentują 2 uniwersytety .(Kopenhaga, Aarhus), politechnika, Instytut Rolniczy, Akademja Handlowa, oraz Akad. Sztuk Pięknych. Obszar kolo-njalny D. obejmuje Grenlandję oraz wyspy

Faróer. Dawna kolonja Islandja od 1918 r. związana jest z D. unją personalną.

Długość linij kolejowych w D. wynosi 5 247 km. Linje lotnicze przewiozły 4 457 pasażerów, oraz 22,8 tonn towarów (1934 r.). W 1934 r.bylo 122 tys. pojazdów motorowych. Marynarka handlowa liczy 1868 statków o pojemności 1 171 542 T. R. N. t., co stanowi 1,71% całego tonażu światowego (1934 r.).

Leszcz.

II. Historja.

1. Od wystąpienia na widownię dziejową do unji kalmarskiej. Najdawniejszą siedzibą Duńczyków była południowa część półwyspu skandynawskiego, Skanja. Na półwysep Jutlandzki przybyli dopiero w V lub VI w. po Chrystusie, osiedlając się również na Zelandji i szeregu sąsiednich mniejszych wysepek. W tych czasach pozostawała D. pod władzą zwalczających się nawzajem książąt. Dopiero w połowie X wieku zjednoczył D. w jedno państwo Gorm Stary, a syn jego, Harald Sinozęby, za którego czasów dokonała się chrystjanizacja D., umocnił dzieło ojca, rozszerzając granice D. przez przyłączenie do niej Norwegji. Rozpoczętą przez niego ekspansję kontynuował Swen (985—1014), który opanował również i Anglję. Syn jego Knut Wielki (1018—1035) zjednoczył w swojem ręku Norwegję, D. i Anglję. Po dłuższym okresie zamieszek wewnętrznych i rywalizacji

0    tron, jakie zapanowały po śmierci Magnusa Dobrego (1042—1047), spokój przywrócił Waldemar I-szy Wielki (1157— 1182), który zajął główne miasta Słowian nadbałtyckich, Arkonę (na w. Rugji), Julin

1    Szczecin, a syn jego Knut VI (1182— 1202) Meklenburgję, Pomorze i Estonję, w której zaprowadził chrześcijaństwo (1194—1196). Brat jego, Waldemar II (1202—1241), podzielił państwo pomiędzy 4 synów, co stało się powodem długoletnich woj< n domowych, w czasie których D. straciła część swoich zdobyczy terytorjalnych, a szlachta, korzystając z osłabienia władzy królewskiej, zdołała uzyskać dla siebie szereg przywilejów stanowych. Jedność D. przywrócił dopiero Waldemar IV (1340— ^I375), zdobywając prócz tego na Szwedach wyspy Oland i Gotland. On też przeprowadził gruntowną reformę ustawodawstwa, administracji kraju i armji, rozszerzając obowiązek dostarczania żołnierza rów-