Magazyn6
3701

829

DANJA

Reprezentac

Socjaliści

15

7

lional des science* historigues. Oslo 1928). Warszawa 1930. — Holland C.i Denmark. A Modern Guide to the Land and People. London 1931. — Jórgenscn A. D.t Die d&ntich-deutsche Frage. Kjobenhaoen 1899. — Klaczko J.: Stuctfa dyplomatyczne. Kraków 1903. — Sjcgali J.t Roboczeje dwiienije w skandynawskich stranach Moskwa 1927. — Szelągousmki A.t Walka o BaUyk. Poznań 1921. — Wcsitemeyer 11./ Denmark. London 1901. — Weatergaard H.s Economic Deuelopment in Denmark during the War. London 1922.

Józef Jasnowski.

III. Współczesne stosunki ustrojowe i polityczne.

Ustrój państwa opiera się na ustawie zasadniczej z 5 czerwca 1915 r. uzupełnionej w roku 1920 postanowieniami o wykonaniu klauzul Traktatu Wersalskiego w związku z przyłączeniem Szlezwigu północnego do Danji.

Na czele państwa stoi król (obowiązkowo wyznania ewangelicko-luterańskiego), sprawujący najwyższą władzę wykonawczą w państwie. Król mianuje ministrów i przewodniczy Radzie Państwa, w skład której wchodzą następca tronu, o ile jest pełnoletni, i wszyscy ministrowie. Rada Państwa jest najwyższym organem egzekutywy, obraduje nad ważniej szemi zarządzeniami rządu i projektami ustaw.

Legislatywa należy do króla wspólnie z parlamentem, składającym się z Izby Wyższej (Landsting) i Izby Posłów (Folketing). Konstytucja przewiduje maksymalną ilość członków dla Izby Wyższej 78, dla Izby Posłów 152. Według obowiązującej ordynacji wyborczej Izba Posłów liczy 149 członków, wybieranych na cztery lata w głosowaniu powszechnem, bezpośredniem i taj-nem. Czynne i bierne prawo wyboru mają osoby obojga płci, które ukończyły 25 lat. Izba Wyższa liczy obecnie 76 członków, z których 19 obiera na lat 4 ustępująca Izba, zaś wyboru reszty członków Izby dokonywu-ją na lat 8 delegaci wybrani przez uprawnionych do głosowania do Izby Posłów, którzy ukończyli 35 lat wieku. —Oni też mają bierne prawo wyboru. Z wybranych przez nich senatorów ustępuje co cztery lata połowa.

Obie Izby są równe co do swych uprawnień, tylko Izba Posłów ma pierwszeństwo co do obrad nad corocznym budżetem państwa.

Uchwały parlamentu wymagają zgody królewskiej dla urośnięcia w moc prawa.

Król jest władny rozwiązać Izbę Posłów każdego czasu, zaś co do rozwiązania Izby Wyższej władza króla jest znacznie ograniczona. Król nie może w niektórych wypadkach działać bez zgody parlamentu, jako to w kwestj ach wypowiedzenia wojny, zawierania pokoju, sojuszów, traktatów handlowych, ustąpienia części terytorjum państwa i w kwestjach zobowiązań, zmieniających obecne warunki prawa publicznego. Król jest nieodpowiedzialny, akty królewskie kontrasygnuje minister odpowiedzialny przed królem i przed parlamentem. Król lub Izba Posłów mogą postawić w stan oskarżenia ministrów, którzy odpowiadają wtedy przed specjalnym trybunałem państwa (Rigsret).

Wewnętrzne życie polityczne skupia się w ośmiu stronnictwach, wśród których stronnictwo socjalistyczne wybiło się liczebnie na pierwsze miejsce i wraz ze stronnictwem lewicy radykalnej osiągnęło większość w Izbie Posłów, a w roku 1936 także w Izbie Wyższej, choć tylko jednym głosem.

a stronnictw w Izbach:

Izba

Posłów Wyższa ...... 68    31

Venstre (Lewica): reprezentuje przeważnie średnią własność ziemską.......... 29    22

Konserwatyści: większa własność ziemska, wielki przemysł i handel ............ 26

Lewica radykalna: drobni włościanie i część inteligencji miejskiej ........... 14

Wolne stronnictwo ludowe: rady-

kali agrarni........ 5

Stronnictwo prawno-państwowe: zwolennicy idei agrarno-refor-mistycznych Henry Georges’a 4

Komuniści.......... 2

Stronnictwo Szlezwigu; Niemcy 1

Bezpartyjni: reprezentant wysp

FarOer........... —    1

Socjaliści zblokowani ze stronnictwem lewicy radykalnej utrzymują się przy rządzie od roku 1929. Rząd socjalistyczny dąży do zmiany konstytucji w kierunku zniesienia Izby Wyższej 1 przejścia na parlament jednoizbowy. Wedle oświadczeń szefa rządu nie zmierza on do wprowadzenia w państwie ustroju republikańskiego, uważając ustrój obecny za odpowiedni dla Danji.