Magazyn6
6901

861

DEWIZOWE OGRANICZENIA

lutowy i umowy kompensacyjne. Rozrachunek walutowy pomiędzy dwoma krajami polega na scentralizowaniu należności każdego kraju w stosunku do drugiego i stop-niowem ich kompensowaniu. Umowy kompensacyjne polegają, na wymianie określonych ilości pewnych towarów, po cenie również oznaczonej.

Skuteczność ograniczeń dewizowych w zakresie określania kursów dewiz i utrzymania zapasu walut obcych zalezy od kilku czynników, i) od stopnia ograniczeń dewizowych: im ograniczenia dewizowe są dalej posunięte, tern są bardziej skuteczne, im więcej jest wolnych operacyj, tern mniej są one skuteczne; 2) od stopnia ws|>ółpracy banków i publiczności; 3) od surowości sankcyj, grożących za przekroczenia przepisów; 4) od stopnia scentralizowania dys-pozycyj finansowej i gospodarczej; 5) od ilości kapitałów, wywiezionych zagranicę przed wprowadzeniem ograniczeń dewizowych i od ograniczenia wyjazdów zagranicę.

Technicznie ograniczenia dewizowe są różnie wykonywane: 1) moralny przymus (Anglja w 1914—1918); 2) kontrola przy pomocy banków (Anglja 1931—1932); 3) kontrola bankowa, przy równoczesnym nadzorze władz państwowych (otany Zjednoczone w r. 193^); 4) kontrola państwowa (centralizacja), przy technicznej pomocy banków upoważnionych („dewizowych") (Polska w r. 1936).

2. Stan ograniczeń dewizowych. (Stan na 1. V. 1930 r.). Ograniczeniami dewizowe-mi są objęte: 21 państw europejskich,

0    łącznej powierzchni 9517 tys. km² i lud ności 396 milj. mieszkańców, co stanowi 83% powierzchni Europy oraz 76% mieszkańców. Z większych państw w Europie ograniczeń dewizowych nie wprowadziły Anglja i Francja. Poza Europą, w Azji ograniczenia dewizowe stosują z |>aństw niezależnych: Chiny, Japonja, Persja, Rosja Az., Turcja Azj. (powierzchnia łączna 28,8 milj. km², 577 milj. mieszkańców'). W Ameryce Stany Zjednoczone, Kanada

1    Meksyk nie posiadają ograniczeń, natomiast większość państw południowo-amerykańskich je stosuje (11 państw-, powierzchnia 15 milj. km², ludność 78 milj. mieszkańców). Naogół kolon je tych państw, które posiadają ograniczenia dewizowe, posiadają je również. Z pewnem przybliżeniem możnaby powiedzieć, że powierzchnia, zamieszkana przez połowę ludności świata, jest objęta ograniczeniami dewizowemi. Co do stopnia, ograniczenia dewizowe różnią się w poszczególnych państwach. W Europie, poza Rosją, najdalej idące ograniczenia wprowadziły Niemcy, które całkowicie regulują obrót towarów; zawiesiły wypłatę wszystkich należności zagranicznych, wreszcie stosują daleko idący dumping walutowy, w znacznej mierze przy pomocy zablokowanych należności (innemi słowy, forsują eksport towarów i turystykę kosztem wierzycieli zagranicznych).

3. Ograniczenia dewizowe w Polsce. Ograniczenia dewizowe, które zostały wprowadzone dekretem F rezydenta R. P. z dn. 26. IV. 1936 roku, poprzedził silny odpływ walut i eksport kapitałów. W obrocie wewnętrznym zakazano dokonywania tran-zakcyj walutami zagranicznemi i zlotem, nie wolno też ogłaszać prywatnych notowań kursów walut zagranicznych. Tranzakcyj walutami obcemi może dokonywać jedynie Bank Polski względnie bank uprawniony („dewizowy"). Również zakazano wywozu złota i pieniędzy zagranicznych, przywozu i wywozu krajowych i zagranicznych papierów wartościowych, książeczek oszczędnościowych i t. p.

Polskie jjrzepisy dewizowe, które początkowo były liberalniejsze od przepisów dewizowych wielu innych państw-, z biegiem czasu stają się coraz bardziej rygorystyczne: suma, którą wolno wywozić zagranicę na paszport zagraniczny, ustalona początkowo na 500 zł, została obniżona do 200 zł; suma, którą wolno wywozić na podstawie karty granicznej, została obniżona ze zł 50 do zł 10. Został zawieszony transfer należności z tytułu długów zagranicznych, na którego dokonywanie była poprzednio wymagana jedynie zgoda Komisji Dewizow-ej, organu wykonawczego przepisów dewizowych, złożonego z przedstawicieli Ministerstwa Skarbu i Banku Polskiego. Jednakże mimo tych zmian ograniczenia dewizowe w Polsce w dalszym ciągu odznaczają się większym liberalizmem, np. w porównaniu z niemieckiemi. System rachunków zablokowanych jest nierozw-inięty. Wprowadzono dla cudzoziemców dwa rodzaje rachunków : wolne, oraz zablokowane, z których wypłaty mogą być dokonywane za pozwoleniem Komisji Dewizowej. Banki dewizowe posiadają dosyć duże uprawnienia, mianowicie decydują same do pewnej wy-

Ł I