Magazyn6501

21

EKONOMIKA

nie. Przy podobnem określaniu e. łatwo bardzo zatracić jej odrębność, uczynić z niej socjologję lub psychologję gospodarczy.

4. Podział. Z ogólnego systemu e. rychło się wydzieliła i usamodzielniła nauka skarbów oś ci, bo już w początkach XIX w. w nauce niemieckiej, a z końcem tegoż wieku nawet w nauce anglosaskiej, najbardziej konserwatywnej. Równocześnie jednak nauka niemiecka starała się podzielić wykład e. na dwie odrębne, choć złączone z sobą nauki: ekonomikę teoretyczną i politykę ekonomiczną (Rau). Jednakowoż wydaje się, że polityka ekonomiczna nie ma racji istnienia jako osobna nauka. Nie można bowiem ustalić jakiegoś objek-tywnego stałego celu gospodarczego z punktu widzenia ogólno-społecznego. Z punktu widzenia gospodarczego takim celem mogłoby być tylko maximum dochodu społecznego, lecz okazuje się, że być nim stale nie może, gdyż cel taki może być niejednokrotnie szkodliwy z innych punktów widzenia i dążenie doń może wywoływać siły, przeciwdziałające jego realizacji. O ile się nie przyjmuje a priori jakiegoś światopoglądu na szczęście i cele ludzkie, można te zagadnienia rozwiązywać tylko w odniesieniu do danych konkretnych okoliczności. Również nie jest możliwe objektywne i uniwersalne ustalanie środków, umożliwiających osiągnięcie maximum dochodu społecznego. Interesy produkcji i dystrybucji, obecnych i przyszłych pokoleń, jednostki i społeczeństwa, stoją wciąż w zasadniczym z sobą konflikcie. Nie można znaleść uniwersalnych formuł, rozstrzygających ten antagonizm. Zagadnienia te można rozstrzygać również tylko w odniesieniu do danych konkretnych warunków. Nauka nie może więc ustalić celów działania. Brak zatem przedmiotu nauce polityki ekonomicznej. Nauka może tylko ustalić środki, prowadzące do danych celów, analizować je, oceniać osiągalność niemi celów, wyjaśniać ich skutki. To wszystko zaś mieści się w rozważaniach teorji e. i niema potrzeby tworzenia osobnej nauki dla powtarzania tego. To też w gruncie rzeczy każdy system polityki ekonomicznej ogranicza się do zagadnień gospodarczych danej epoki i danego społeczeństwa, przedstawiając ekonomicznie naświetlony wykład prawa administracyjnego z dziedziny administracji stosunków gospodarczych, z którego też właściwie powstał; nie może więc mieć pretensji do stanowienia osobnej nauki, będąc zupełnie pozbawiony samodzielności naukowej. Dla celów poznawczych i dydaktycznych jest jednak wskazany pewien podział wykładu e. Najlepszy wydaje się podział na e. ogólną i szczegółową. Pierwsza daje pogląd ogólny na zjawiska gospodarcze, operuje też założeniami ogólnemi, mniej lub bardziej powszechne-mi, jest więc dość abstrakcyjna. Druga natomiast może bardziej konkretyzować swe założenia, uwzględniać warunki danej epoki i danego społeczeństwa, a więc i działalność państwa w dziedzinie gospodarczej, łącząc z tem p>ewne wskazania, oparte na przekonaniach i doświadczeniu danego autora. Podobny pxxlział ułatwia wykład i posiada też za sobą dużą tradycję (Roscher, Schmoller, Colson). Nie należy tego podziału utożsamiać ze stosowanym nieraz podziałem e. na teoretyczną i opisową. Tak teorja, jak opis są dwiema metodami ekspozycji, różniącemi się stopniami abstrakcji i generalizacji. Jednakże opis indywidualizujący jest tylko materjałem dla nauki e., która zawsze jest więcej lub mniej teoretyczna, bo szuka prawidłowości i systematyzuje. Wchodzi on w wyższym stop>-niu naturalnie w zakres e. szczegółowej, niż ogólnej, ale nie wyczerpuje pierwszej, gdyż i ona pozostawać musi w swym zasadniczym zrębie nauką teoretyczną. E. szczegółową najlepiej dzielić według poszczególnych działów życia gospodarczego, jak rolnictwo, przemysł i t. p. Natomiast e. ogólna tradycyjnie dzieli się na części o produkcji, wymianie, dystrybucji, do których dodaje się w ostatnich czasach jeszcze czwartą część, naukę o zmianach życia gospodarczego, czyli o konjunkturach, zamiast dawniej (Say) dodawanego działu o konsumcji. Tej ostatniej zazwyczaj się osobno nie przedstawia, gdyż jest ona tylko zużyciem dochodu, nie jest zjawiskiem społeczno-go-spodarczem, wp>ływ jej zaś na gospodarstwo społeczne uwzględnia się przy rozpatrywaniu odnośnych zagadnień w produkcji, w wymianie i dystrybucji (np. oszczędność, potrzeby i t. p.).

5. Charakter naukowy. Zazwyczaj, zostawiając na boku nauki matematyczne oraz normatywne i praktyczne, rozróżnia się dwa zasadnicze typy nauk, przedmiotem których jest badanie otaczających nas zjawisk, poznawalnych empirycznie. Są to nauki idjo-graficzne lub genetyczne czy historyczne oraz nauki nomologiczne, czyli nomotetycz-